Guzy jajnika należą do jednych z najczęściej występujących nowotworów żeńskiego układu rozrodczego. Na szczęście nie wszystkie stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia – wiele z nich to zmiany niezłośliwe. Otoczkowiak jajnika to hormonalnie czynny guz, najczęściej atakujący kobiety w wielu okołomenopauzalnym. Jakie są jego objawy i jak przebiega leczenie zmiany?
Spis treści:
- Czym są jajniki?
- Choroby jajników
- Nowotwory jajnika – podział WHO
- Guzy jajnika czynne hormonalnie
- Otoczkowiak jajnika – co to jest?
- Otoczkowiak jajnika – objawy
- Otoczkowiak jajnika – diagnostyka
- Otoczkowiak jajnika – leczenie
- Źródła
Czym są jajniki?
Jajniki (łac. ovarium) to parzyste, żeńskie narządy rozrodcze zlokalizowane w jamie brzusznej w dołkach jajnikowych po obu stronach miednicy. W organizmie kobiety pełnią bardzo istotne funkcje. Wydzielają hormony (estrogeny, progesteron, relaksynę, androgeny), odpowiedzialne między innymi za regulację cyklu miesiączkowego, prawidłowo przebiegający proces zapłodnienia oraz utrzymanie ciąży. Jajniki wytwarzają również zdolne do zapłodnienia komórki jajowe. To wszystko sprawia, że są niezbędnym elementem w procesie rozmnażania.
Choroby jajników
Podobnie jak inne narządy w ludzkim organizmie, jajniki narażone są na rozmaite schorzenia, do których zaliczamy między innymi:
- ostre zapalenie przydatków (dolegliwość obejmuje zwykle jajniki oraz jajowody),
- przedwczesne wygasanie czynności jajników,
- niewydolność jajników,
- torbiele jajników,
- zespół policystycznych jajników (PCOS),
- nowotwory ( złośliwe i niezłośliwe nowotwory jajnika).
Nowotwory jajnika – podział WHO
WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) dokonała podziału nowotworów jajnika, klasyfikując je na 5 podstawowych kategorii:
- guzy nabłonkowe (ang. epithelial tumors) – rozwijają się z nabłonka pokrywającego powierzchnię jajnika, stanowią zdecydowaną większość wszystkich nowotworów jajnika, w tym guzów złośliwych,
- guzy gonadalne (ang. sex cord-stromal tumors) – powstają ze sznurów płciowych i zrębów jajnika, należą do nowotworów czynnych hormonalnie, wywodzą się z tkanek typowych dla gonady, zarówno żeńskiej, jak i męskiej,
- guzy zarodkowe (ang. germ cell tumors) – wywodzą się z pierwotnej komórki rozrodczej,
- guzy przerzutowe – pojawiają się jako przerzuty nowotworów zlokalizowanych w innych częściach organizmu (np. piersi, endometrium itp.),
- inne nowotwory jajnika.
Guzy jajnika czynne hormonalnie
Guzy jajnika czynne hormonalnie to zmiany na jajniku, których cechą charakterystyczną jest produkcja i wydzielanie hormonów takich jak:
- estrogeny (hormony żeńskie) – do guzów tego typu należą otoczkowiak oraz ziarniszczak,
- androgeny (hormony męskie) – tego typu hormony produkują jądrzak oraz guz z komórek lipidowych,
- hormony tarczycy – do guzów tego typu należą wole jajnikowe,
- serotonina – produkuje ją rakowiak jajnika,
- choriongonadotropina (HCG) – jej wytwarzanie charakterystyczne jest dla nabłoniaka kosmówkowego.
Otoczkowiak jajnika – co to jest?
Otoczkowiak jajnika (thecoma) należy do grupy guzów gonadalnych powstających z komórek sznurów płciowych. Może pojawić się w każdym wieku, natomiast najczęściej atakuje kobiety około 50. roku życia. Zwykle pojawia się na jednym jajniku i może osiągać znaczne rozmiary.
Otoczkowiak jest litym guzem i stanowi niewielki procent nowotworów jajnika, bardzo rzadko bywa złośliwy. Składa się z komórek osłonki pęcherzyka Graafa. Wydziela estrogeny – żeńskie hormony płciowe.
Otoczkowiak jajnika – objawy
Otoczkowiak, podobnie jak inne nowotwory zlokalizowane na jajnikach, to przebiegłe schorzenie, ponieważ w większości przypadków przez długi czas nie daje żadnych objawów. Jeśli już się pojawią, bywają nieswoiste, w związku z czym zwykle przypisywane są innym jednostkom chorobowym. Do najczęściej występujących objawów otoczkowiaka jajnika należą:
- ucisk, dyskomfort w jamie brzusznej,
- uczucie pełności,
- bóle brzucha i nadbrzusza,
- wzdęcia,
- zaburzenia w oddawaniu moczu i stolca,
- zwiększenie obwodu brzucha,
- nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych.
Z uwagi na fakt, że otoczkowiak jajnika jest guzem produkującym estrogeny, zmianie często towarzyszy rozrost błony śluzowej trzonu macicy oraz mięśniaki.
Otoczkowiak jajnika – diagnostyka
Otoczkowiak jajnika najczęściej jest wykrywany w czasie rutynowej wizyty lekarskiej w gabinecie ginekologicznym, podczas której specjalista przeprowadza badanie ultrasonograficzne dopochwowe. Bywa, że diagnozuje go również lekarz, wykonujący USG jamy brzusznej.
W sytuacji gdy pojawią się objawy mogące świadczyć o rozwoju otoczkowiaka jajnika (lub innego nowotworu kobiecych narządów rodnych), należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentką, specjalista przystępuje do badania przedmiotowego. W celu określenia charakteru guza na jajniku, ginekolog może zlecić procedury diagnostyczne, takie jak np.:
- USG dopochwowe,
- rezonans magnetyczny,
- tomografię komputerową,
- badania laboratoryjne (np. morfologia krwi; stężenie CRP; stężenia w surowicy markerów nowotworowych takich jak: CA-125 i He-4, AFP czy beta-hCG; stężenie LDH; stężenia w surowicy hormonów: testosteronu, estradiolu, progesteronu czy badanie kortyzolu),
- badanie histopatologiczne fragmentu lub całej zmiany – lekarz patomorfolog dokonuje mikroskopowej oceny tkanek.
Na podstawie wyników badań specjalista decyduje o dalszym postępowaniu.
Otoczkowiak jajnika – leczenie
Leczenie otoczkowiaka jajnika najczęściej polega na jego chirurgicznym usunięciu – po przeprowadzonym zabiegu rokowania zwykle są dobre. Jednak o postępowaniu zawsze decyduje lekarz – w niektórych przypadkach decyzja o operacji może zostać odłożona w czasie.
Źródła
- Gnyś Agnieszka, Srebniak Małgorzata, Tomaszewska Agnieszka, Anomalie chromosomowe w diagnostyce nowotworów jajnika, NOWOTWORY Journal of Oncology , 2006, 56( 5), 575–583.
- Czachowska Aleksandra, Guzy jajników – torbiele, cysty, nowotwory. Jak wygląda diagnostyka guza jajnika?, online: https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-zenskich-narzadow-plciowych,guzy-jajnikow,artykul,1577635.html?utm_source=consilio.pl_viasg_medonet&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=undefined&utm_v=2 , dostęp: 14.06.2023.
- Wódka Marta, Guzy jajnika – guzy hormonalne na jajniku, online: https://wylecz.to/ginekologia/guzy-hormonalne-na-jajniku/ , dostęp: 15.06.2023.
- Dębski Romulad, Nowotwory jajnika czynne hormonalnie, Postępy Nauk Medycznych 4/2008, s. 223-227, online: https://www.czytelniamedyczna.pl/2970,nowotwory-jajnika-czynne-hormonalnie.html, dostęp: 15.06.2023.
