Zmiany na jajnikach, najczęściej wykrywane podczas badania ultrasonograficznego w gabinecie ginekologicznym, niemal zawsze wywołują niepokój u pacjentek. Często niepotrzebnie, ponieważ wiele z nich ma charakter łagodny. Czym są niezłośliwe nowotwory jajników?
Spis treści:
- Jajniki – funkcja w organizmie
- Choroby jajników
- Nowotwory niezłośliwe i złośliwe
- Niezłośliwe nowotwory jajników
- Niezłośliwe nowotwory jajników – objawy
- Niezłośliwe nowotwory jajników – diagnostyka
- Niezłośliwe nowotwory jajników – leczenie
- Źródła
Jajniki – funkcja w organizmie
Jajnik to parzysty narząd układu rozrodczego kobiet, ulokowany po prawej i lewej stronie podbrzusza (w okolicach bocznych ścian miednicy). Posiada podwójną funkcję: wytwarzania komórek jajowych oraz gruczołową – wydzielania żeńskich hormonów płciowych: estrogenów, progesteronu, relaksyny i androgenów. W jajniku dojrzewa pęcherzyk Graafa – po jego pęknięciu zostaje uwolniona komórka jajowa, która następnie przemieszcza się do jajowodów. Komórki jajowe wytwarzane są od osiągnięcia przez kobietę dojrzałości płciowej do wygaśnięcia funkcji rozrodczej – menopauzy.
Choroby jajników
Schorzenia jajników mogą pojawić się zarówno u dojrzałych kobiet, jak i młodych dziewcząt. Do chorób, które najczęściej atakują gruczoły płciowe, należą:
- stany zapalne przydatków (jajników i jajowodów),
- zespół policystycznych jajników (PCOS),
- łagodne torbiele,
- endometrioza,
- pierwotna i wtórna niewydolność jajników,
- przedwczesne wygasanie czynności jajników,
- złośliwe oraz niezłośliwe nowotwory jajników.
Nowotwory niezłośliwe i złośliwe
Nowotwór to tkanka, powstająca w wyniku niekontrolowanego namnażania się komórek organizmu. Proces ten wywołany jest czynnikami genetycznymi (mutacje w kodzie genetycznym DNA komórek) lub środowiskowymi. W zależności od podlegającej nowotowrzeniu tkanki i rodzaju wzrostu, zmiany nowotworowe przybierają różne formy oraz mogą mieć różną wielkość. Ze względu na zdolność do rozprzestrzeniania się w organizmie dzieli się je na:
- Nowotwory niezłośliwe (łagodne) – struktura tkanek i komórek nie odbiega w sposób znaczący od prawidłowych. Zazwyczaj nie rosną szybko, nie dają przerzutów. Są odgraniczone od sąsiadujących tkanek lub otorbione. Zwykle nie są groźne (zagrożenie może wynikać z lokalizacji), ale nie należy ich lekceważyć – część z nich może zezłośliwieć.
- Nowotwory złośliwe – składają się z komórek w różnym stopniu odbiegających budową i charakterem od komórek prawidłowych. Najbardziej niebezpieczne są nowotwory z komórek tracących charakterystyczne cechy komórek wyjściowych. Zmiany tego rodzaju rosną szybko i są niebezpieczne dla zdrowia oraz życia ze względu na tendencję naciekania i niszczenia sąsiadujących tkanek oraz tworzenia przerzutów.
Czytaj również: Nowotwór a rak – różnice
Niezłośliwe nowotwory jajników
Zmiany na jajnikach nie zawsze są nowotworami złośliwymi. Wiele z nich ma charakter łagodny – najczęściej zlokalizowane są na jednym jajniku i mogą przybierać znaczne rozmiary.
Niezłośliwe nowotwory jajników to między innymi lite guzy, takie jak np.:
- Otoczkowiak jajnika – zwykle osiąga duże rozmiary, należy do guzów hormonalnie czynnych (wytwarza estrogeny). Najczęściej pojawia się u pań tuż po menopauzie.
- Włókniak jajnika – składa się z tkanki włóknistej. Najczęściej występuje u kobiet pomiędzy 20. a 40. rokiem życia oraz u kobiet po menopauzie.
- Guz Brennera – lita zmiana powstająca z komórek nabłonka przejściowego. Zwykle atakuje kobiety pomiędzy 50. a 70. rokiem życia, może osiągnąć znaczne rozmiary.
Jednym z najczęściej diagnozowanych łagodnych guzów jajnika jest potworniak dojrzały (guz dermoidalny). Zwykle pojawia się u kobiet pomiędzy 20. a 30. rokiem życia. W przeciwieństwie do potworniaka niedojrzałego, jest nowotworem niezłośliwym. Rośnie stosunkowo powoli, choć może osiągać znaczne rozmiary.
Potworniaki powstają z wielopotencjalnych komórek zarodkowych. Komórki takie mogą inicjować powstanie różnego rodzaju tkanek w organizmie – to dlatego w zmianach tego rodzaju obserwuje się np. włosy, zdeformowane zęby, kości czy skórę.
Niezłośliwe nowotwory jajników – objawy
Objawy jakie dają zmiany łagodne na jajnikach zależą o ich typu. Najczęściej jednak symptomami są ból i dyskomfort w okolicy podbrzusza oraz powiększenie obwodu brzucha. Kobiety zgłaszają również potrzebę częstego oddawania moczu oraz zaparcia. Objawem zmian na jajnikach mogą być również zaburzenia menstruacyjne oraz plamienia pomiędzy miesiączkami.
Niezłośliwe nowotwory jajników – diagnostyka
Podstawą diagnostyki zmian (zarówno złośliwych jak i niezłośliwych) na jajnikach jest badanie ultrasonograficzne – jego celem jest między innymi określenie potencjalnego charakteru nowotworu. Przeprowadza je lekarz ginekolog, najczęściej przezpochwowo. Jeśli wynik USG zaniepokoi specjalistę, zleca on wykonanie dodatkowych procedur, takich jak np. tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny oraz badania laboratoryjne (np. morfologia krwi, CRP, markery nowotworowe CA-125 i He-4, stężenie AFP, LDH czy beta-hCG).
Głównym celem lekarza ginekologa jest wykluczenie złośliwego charakteru zmiany. Ostateczne rozpoznanie należy jednak do patomorfologa. Podczas badania histopatologicznego specjalista dokonuje mikroskopowej oceny pobranego wcześniej fragmentu tkanki zmiany jajnika.
Niezłośliwe nowotwory jajników – leczenie
Leczenie łagodnych zmian na jajnikach najczęściej polega na ich chirurgicznym usunięciu. Jednak o postępowaniu zawsze decyduje lekarz – w niektórych przypadkach decyzja o operacji może zostać odłożona w czasie.
Należy pamiętać, że pacjentka z niezłośliwym nowotworem jajnika powinna być pod stałą opieką lekarza i regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne.
Źródła:
- Sikorska Patrycja, Guz jajnika – rodzaje, objawy, rokowania, leczenie, online: https://wylecz.to/ginekologia/guz-jajnika/, dostęp: 22.04.2023.
- Ładno Wioletta, Guzy lite narządu rodnego u kobiet, online: https://www.udzialwbadaniu.pl/guzy, dostęp: 22.04.2023.
