W potocznej mowie, wyrazy „nowotwór” i „rak” często używane są zamiennie. Z medycznego punktu widzenia traktowanie ich jako synonimy jest błędem. Dlaczego? Otóż nie każdy nowotwór jest rakiem. Co więcej, nie każdy nowotwór złośliwy jest rakiem. Wyjaśniamy różnice pomiędzy tymi pojęciami.
Spis treści:
Co to jest nowotwór?
Nowotwór to tkanka, będąca efektem niekontrolowanego podziału komórek własnego organizmu. Jakie są przyczyny powstawania nowotworu? Najczęściej zmiany tego typu wynikają z czynników genetycznych – mowa tu o mutacjach w kodzie genetycznym DNA komórek. Część nowotworów pojawia się pod wpływem działania czynników środowiskowych. W obu przypadkach istotną rolę odgrywa efektywność układu odpornościowego, którego niewydolność (immunosupresja), przykładowo w AIDS, zwiększa ryzyko nowotworu.
Rodzaje nowotworów – podstawowy podział
Zmiany nowotworowe mogą przyjmować zróżnicowane formy oraz osiągać różne wielkości: od bardzo małych znamion skórnych po mierzące kilkadziesiąt centymetrów guzy (tzw. guzy lite).
Nowotwory dzielimy na:
- Nowotwory łagodne (niezłośliwe)
Nowotwory łagodne to rozrośnięte nadmiernie tkanki, których struktura nie odbiega w sposób znaczący od prawidłowych. Zwykle rosną powoli, mają regularne kształty i składają się z prawidłowych komórek. Są one wyraźnie odgraniczone od sąsiadujących tkanek lub otorbione. Nie dają przerzutów, czyli nie mają zdolności „rozsiewania się” czyli tworzenia nowotworów o tym samym charakterze w innej części organizmu. Mimo tego nie należy ich lekceważyć. Po pierwsze, mogą wywoływać miejscowe krwawienia i ucisk na sąsiadujące tkanki oraz narządy. Po drugie, część z nich może ewoluować w kierunku nowotworu złośliwego. Dotyczy to np. polipów jelita grubego oraz znamion barwnikowych na skórze. Nowotwory łagodne, co do których istnieje podejrzenie, że mogą zezłośliwieć, powinny zostać usunięte chirurgicznie. Usunięte zmiany są rutynowo poddawane badaniu histopatologicznemu przeprowadzanemu przez lekarza patomorfologa – w tym celu potwierdzenia ich łagodnego charakteru. - Nowotwory złośliwe
Są o wiele bardziej niebezpieczne dla naszego zdrowia i życia. Zazwyczaj mają tendencję do tworzenia przerzutów odległych oraz naciekania i niszczenia okolicznych tkanek. Składają się z komórek w różnym stopniu odbiegających budową i charakterem od komórek prawidłowych. Najczęściej rosną szybko i agresywnie. Tego typu nowotwory wymagają leczenia, w przeciwnym razie doprowadzają do zgonu chorego. Im mniejsza zmiana i ryzyko przerzutów, tym większe prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia. Rokowania zależą między innymi od tempa wzrostu zmiany, pochodzenia komórek tworzących nowotwór i zróżnicowania histopatologicznego oraz etapu, na jakim zostało wprowadzone leczenie. Niestety nowotwory złośliwe przez długi czas nie dają objawów lub ich symptomy są nieswoiste (dlatego chory często je bagatelizuje).
Nowotwór a rak – różnice
Jaka jest różnica między nowotworem a rakiem? Bardzo często o osobie, która cierpi na nowotwór złośliwy, mówi się, że „ma raka”. Czasami jest to błąd. Dlaczego? Otóż rak (łac. carcinoma) jest konkretnym rodzajem nowotworu złośliwego, wywodzącym się wyłącznie z komórek tkanki nabłonkowej, czyli zbudowanym z „zezłośliwiałych” komórek nabłonkowych. Komórki raka mają zdolność do nieograniczonych podziałów, naciekania sąsiednich tkanek lub odrywania się od pierwotnego skupiska i przenoszenia wraz z płynami ciała (głównie krwią) w inne miejsca (zdolność przerzutowania). Najczęściej rak rozwija się w:
- gruczołach (np. rak piersi, rak prostaty, rak trzustki, rak tarczycy, rak wątroby),
- układzie pokarmowym (np. rak jelita grubego, rak żołądka, rak przełyku),
- układzie moczowo-płciowym (np. rak szyjki macicy, rak pęcherza moczowego).
- układzie oddechowym (np. rak oskrzela, rak płuca).
Rakiem nie jest:
- białaczka – wywodząca się z komórek układu krwionośnego (a dokładnie szpiku kostnego);
- czerniak – powstający z komórek barwnikowych skóry (melanocyty);
- mięsak – wywodzący się z tkanki łącznej (mięśniowej, tłuszczowej, chrząstki);
- chłoniak – pochodzący z komórek układu chłonnego;
- nowotwór ośrodkowego układu nerwowego – wywodzący się z komórek układu nerwowego.
Podsumowując: każdy rak jest nowotworem złośliwym, ale nie każdy nowotwór może być nazwany rakiem i nie każdy nowotwór jest złośliwy.
Źródła:
- Praca zbiorowa Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, Chirurgia onkologiczna – dla pacjentów chorych na nowotwór – poradnik, online: https://www.sarcoma.pl/baza-wiedzy/publikacje/chirurgia-onkologiczna/, dostęp: 07.03.2023.
- Fundacja DKMS, Rak a nowotwór – jaka jest różnica?, online: https://www.dkms.pl/dawka-wiedzy/o-nowotworach-krwi/rak-a-nowotwor-jaka-jest-roznica, dostęp: 09.03.2023.
