Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet. W początkowym etapie choroba zwykle nie daje objawów, często wykrywana jest przypadkowo podczas profilaktycznych badań obrazowych (mammografia, USG). Choć podstawą terapii jest chirurgiczne usuniecie zmiany, leczenie wymaga interdyscyplinarnego podejścia. Dowiedz się, jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka piersi.
Spis treści:
- Rak piersi – co to jest za choroba?
- Rak piersi – statystyki
- Klasyfikacja histologiczna raka piersi
- Stopnie rozwoju rak piersi – klasyfikacja TNM
- Stadia zaawansowania raka piersi
- Rak piersi – czynniki ryzyka
- Rak piersi – objawy
- Rak piersi – jakie badania należy wykonać?
- Rak piersi – rozpoznanie patomorfologiczne
- Rak piersi – leczenie
- Rak piersi – przerzuty
- Rak piersi – rokowania
- Rak piersi – darmowa mammografia
- Źródła
Rak piersi – co to za choroba?
Wnętrze kobiecej piersi to około 15-20 płatów, które składają się ze zrazików (płacików). Zasadniczym elementem piersi są gruczoły mleczne. Z każdego płata odchodzi przewód mleczny sięgający brodawki piersi. Przestrzenie pomiędzy przewodami mlecznymi a płatami wypełnia tkanka gruczołowa, tłuszczowa i włóknista.
Rak piersi (ang. breast cancer) to nowotwór złośliwy, który rozwija się z tkanki nabłonkowej, a konkretnie z komórek gruczołu piersiowego. Większość zmian wywodzi się z przewodów mlecznych transportujących mleko do brodawki sutkowej (rak przewodowy), znacznie mniej ze zrazików wytwarzających mleko (rak zrazikowy).
Rak piersi – statystyki
Rak piersi należy do najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet (około 25% wszystkich przypadków). Najwięcej chorych na raka piersi notuje się w wysoko rozwiniętych krajach Europy, Ameryki Północnej czy Australii; najmniej w Afryce oraz Azji. Jak podaje Centrum Onkologii – Krajowy Rejestr Nowotworów, liczba zachorowań w Polsce przekroczyła w 2020 roku 24000 przypadków rocznie (wzrost w ciągu dwóch ostatnich dekad o około 10 000). Raport pt. „Dostęp pacjentów onkologicznych do terapii lekowych na tle zmian systemowych w Polsce” stworzony przez onkofundację ALVIVA podaje, że wśród krajów europejskich, Polska charakteryzuje się jednym z najwyższych wskaźników śmiertelności na raka piersi (41,8/100 tys. osób).
Na ten rodzaj nowotworu zwykle chorują kobiety (największa zachorowalność przypada na okres pomiędzy 55. a 65. rokiem życia). Rak piersi u mężczyzn jest zjawiskiem rzadkim – w 2020 roku w Polsce na ten rodzaj nowotworu zachorowało około 154 mężczyzn, głównie po 60 roku życia.
Klasyfikacja histologiczna raka piersi
Wyróżniamy:
- Raki nienaciekające: (in situ, przedinwazyjne, stanowiące około 15% wszystkich raków piersi). Są to zmiany przednowotworowe, które mogą transformować w naciekającą formę raka piersi. Raki nienaciekające to:
- rak wewnątrzprzewodowy (łac. carcinoma intraductale in situ – CDIS),
- rak wewnątrzzrazikowy (łac. carcinoma lobulare in situ – CLIS).
- Raki naciekające (inwazyjne), zmiany, które rozprzestrzeniły się poza przewody lub zraziki. Są to:
- rak przewodowy naciekający (łac. carcinoma ductale infiltrans),
- rak zrazikowy naciekający (łac. carcinoma lobulare infiltrans),
- rak galaretowaty (łac. carcinoma gelatinosum),
- rak rdzeniasty (łac. carcinoma medullare),
- rak brodawkowaty (łac. carcinoma papillare),
- rak cewkowaty (łac. carcinoma tubulare),
- rak gruczołowo-torbielowaty (łac. carcinoma adenoides cysticum),
- rak apokrynalny (łac. carcinoma apocrinale),
- rak z metaplazją (łac. carcinoma c. metaplasia).
Stopnie rozwoju raka piersi – klasyfikacja TNM
W praktyce klinicznej wykorzystuje się klasyfikację TNM, określającą stopień zaawansowania choroby nowotworowej, w tym stopień rozwoju raka piersi.
Nazwa klasyfikacji pochodzi od trzech słów: łac. tumor – T (guz), łac. nodus – N (węzeł) oraz łac. metastates – M (przerzuty).
Tumor – litera T określa stopień rozwoju, wielkość zmiany pierwotnej (i jej stosunek do otaczających tkanek), będącej źródłem choroby nowotworowej w organizmie:
- T0 – brak dowodów, potwierdzających istnienie zmiany pierwotnej;
- Tx – nie można ocenić ogniska pierwotnego;
- Tis (rak in situ) – zmiana nowotworowa w piersi, która nie mogła wywołać przerzutów;
- T1 – guz nie większy niż 2 cm;
- T2 – guz większy niż 2 cm ale nie większy niż 5 cm;
- T3 – guz większy niż 5 cm;
- T4 – guz każdej wielkości naciekający ścianę klatki piersiowej i/lub skórę (owrzodzenie lub guzki satelitarne skóry).
Nodus – litera N określa przerzuty lub brak obecności komórek nowotworowych w węzłach chłonnych:
- N0 – nie stwierdza się przerzutów do węzłów chłonnych;
- Nx – nie można ocenić przerzutów w węzłach chłonnych;
- N1 – przerzuty w ruchomych węzłach chłonnych I–II piętra pachy po stronie guza;
- N2 – przerzuty w klinicznie nieruchomych lub tworzących pakiet węzłach chłonnych I–II piętra pachy po stronie zmiany nowotworowej lub stwierdzone klinicznie przerzuty w węzłach piersiowych wewnętrznych po tej samej stronie, przy braku klinicznie podejrzanych węzłów pachowych;
- N3 – przerzuty w węzłach (lub pojedynczym węźle) podobojczykowych po stronie zmiany nowotworowej (III piętro pachy) z zajęciem lub bez zajęcia węzłów pięter I i II; stwierdzone klinicznie przerzuty w węzłach (lub pojedynczym węźle) piersiowych wewnętrznych po stronie zmiany nowotworowej przy jednoznacznie klinicznie zmienionych węzłach piętra I i II pachy; przerzuty w węzłach (lub pojedynczym węźle) nadobojczykowych po stronie zmiany nowotworowej z zajęciem lub bez zajęcia węzłów chłonnych pachy lub piersiowych wewnętrznych.
Metastases – litera M oznacza obecność lub brak przerzutów odległych, pozawęzłowych:
- M0 – nie stwierdza się przerzutów odległych;
- Mx – nie można ocenić przerzutów odległych;
- M1 – przerzuty odległe.
Stadia zaawansowania raka piersi
Stadia zaawansowania raka piersi opisywane są przy pomocy numeracji rzymskiej: 0, I, II, III i IV oraz liter: A,B,C. Zależą one od wielkości zmiany w piersi, stanów węzłów chłonnych oraz obecności komórek nowotworowych w narządach odległych, przy czym stadium I oznacza nowotwór w najwcześniejszej fazie rozwoju i dobrym rokowaniu a stadium IV – nowotwór bardzo zaawansowany o bardzo złym rokowaniu.
Rak piersi – czynniki ryzyka
Istnieje wiele czynników ryzyka rozwoju raka piersi. Należą do nich miedzy innymi:
- płeć (kobiety chorują zdecydowanie częściej niż mężczyźni);
- wiek – po ukończeniu 35. roku życia wzrasta ryzyko zachorowania;
- obciążenia genetyczne – występowanie raka piersi u członków najbliższej rodziny, mutacje genów: BRCA1, BRCA2;
- wczesna miesiączka, późna menopauza;
- brak porodów, późny pierwszy poród (po 30. roku życia);
- stosowanie hormonoterapii zastępczej, antykoncepcji doustnej;
- choroby piersi z proliferacją;
- niewłaściwa dieta, uboga w antyoksydanty, bogata w niezdrowe tłuszcze, cukier oraz żywność wysokoprzetworzoną;
- otyłość, zwłaszcza w wieku pomenopauzalnym;
- palenie tytoniu;
- nadużywanie alkoholu;
- brak aktywności fizycznej;
- budowa piersi – gęsta tkanka gruczołowa zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi;
- narażenie na działanie promieniowania jonizującego;
- zanieczyszczenie środowiska;
- rak piersi w przeszłości, inne nowotwory w wywiadzie.
Rak piersi – objawy
Rak piersi jest chorobą podstępną, ponieważ w początkowym etapie rozwoju przebiega bezobjawowo, a zmiana w gruczole najczęściej zostaje wykryta podczas rutynowych badań obrazowych: USG piersi lub mammografii. Do jednego z najbardziej typowych objawów raka piersi należy guz w obrębie gruczołu piersiowego. Nie zawsze jest on wyczuwalny, dlatego niezwykle istotne jest przeprowadzanie regularnych badań profilaktycznych.
Niepokoić powinno również wciągnięcie brodawki lub skóry piersi, zmiana wielkości, kształtu gruczołu, obrzęk piersi, oraz zmiany skórne: owrzodzenie, zgrubienie, zaczerwienienie skóry itp. Sygnałem alarmowym jest wyciek z brodawki (zwłaszcza jeśli podbarwiony jest krwią), powiększenie węzłów chłonnych w dole pachowym. Niekiedy pojawia się ból/kłucie w okolicy guza piersi.
W zaawansowanym stadium rozwoju mogą pojawić się objawy, świadczące o rozprzestrzenieniu się komórek nowotworowych z pierwotnego guza w piersi na inne, odległe narządy. Są to między innymi:
- problemy z oddychaniem (przerzuty do płuc),
- bóle, zawroty głowy, problemy ze wzrokiem, zaburzenia mowy (nowotwór mózgu),
- bóle brzucha, brak apetytu (przerzuty do wątroby),
- bóle kości (przerzuty do kości).
Rak piersi – jakie badania należy zrobić?
Zaobserwowanie któregokolwiek z wyżej opisanych objawów powinno skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza. Badaniami, które specjalista może wykonać lub zlecić są między innymi:
- badanie palpacyjne,
- USG piersi,
- mammografia,
- biopsja gruboigłowa (w tym biopsja mammotomiczna – mammotomia),
- biopsja cienkoigłowa (BAC),
- tomografia komputerowa,
- rezonans magnetyczny,
- badanie komórek wydzieliny z brodawki sutkowej,
- badania krwi takie jak np.: morfologia krwi obwodowej, badania biochemiczne oceniające prace nerek i wątroby.
Rak piersi – rozpoznanie patomorfologiczne
Podstawą ustalenia ostatecznego rozpoznania jest wynik badania histopatologicznego podejrzanej zmiany – materiał do tego rodzaju diagnostyki pobierany jest drogą klasycznej biopsji gruboigłowej, mammotomicznej lub w trakcie otwartej biopsji chirurgicznej (zabiegu operacyjnego).
Mikroskopowe rozpoznanie raka jest bezwzględnym warunkiem rozpoczęcia leczenia. Podczas badania patomorfologicznego specjalista określa charakter zmiany (typ histologiczny, stopień złośliwości) oraz stopień zaawansowania nowotworu. Może też zbadać obecność lub brak określonych receptorów i białek na błonach komórek nowotworowych oraz wskazać ryzyko nawrotu schorzenia i potencjalnie najskuteczniejszą metodę leczenia.
Rak piersi – leczenie
Leczenie raka piersi polega głównie na chirurgicznym usunięciu zamiany. Czy zawsze trzeba amputować pierś? Niekoniecznie. W przypadku niewielkiej zmiany, stosuje się zabiegi oszczędzające (ang. Breast Conserving Treatment, BCT).
Nie ma jednej ścieżki terapeutycznej w leczeniu raka piersi – forma terapii zawsze ustalana jest indywidualnie. Poza zabiegiem chirurgicznym, w leczeniu raka piersi stosuje się również chemioterapię, radioterapię, terapię celowaną, immunoterapię oraz hormonoterapię. Leczenie raka piersi zwykle uwzględnia wielodyscyplinarną terapią skojarzoną.
Ważnym elementem leczenia pacjenta z rakiem piersi jest rehabilitacja pooperacyjna. Jej zakres oraz częstotliwość ustala lekarz. Z uwagi na fakt, że choroba upośledza nie tylko fizyczne, ale również społeczne funkcjonowanie, często niezbędna jest również psychoterapia, która pozwala na powrót do równowagi emocjonalnej.
Rak piersi – przerzuty
Jak wspomniano wcześnie, rak piersi jest nowotworem złośliwym, co oznacza miedzy innymi, że daje przerzuty zarówno do okolicznych węzłów chłonnych (głównie węzłów chłonnych pachowych), jak i przerzuty odległe (przede wszystkim do płuc, wątroby, kości oraz mózgu).
Rak piersi – rokowania
Mimo faktu, że rak piersi daje przerzuty, nie oznacza to, że zawsze jest nowotworem o niekorzystnym rokowaniu. Kluczowym czynnikiem związanym z rokowaniem jest rodzaj nowotworu (typ histologiczny, stopień złośliwości histologicznej), stadium choroby, oraz czas wdrożenia skutecznego leczenia. Rak piersi wykryty na etapie przedinwazyjnym jest schorzeniem całkowicie wyleczalnym. Również rak inwazyjny jest chorobą o dobrym rokowaniu, pod warunkiem wykrycia zmiany w momencie gdy nie ma przerzutów do węzłów chłonnych.
U części chorych na raka piersi, pomimo wdrożonej terapii, dochodzi do wznowy choroby o charakterze miejscowym lub odległym.
Rak piersi – darmowa mammografia
Od 1 listopada 2023 roku wszystkim kobietom w wieku od 45. do 74. roku życia przysługuje profilaktyczna, darmowa mammografia (pod warunkiem, że nie miały wykonywanego tego badania przez ostatnie 2 lata w ramach NFZ). Niestety mammografia ma swoje ograniczenia – najlepiej aby wykonywały ją kobiety, których piersi są zbudowane głównie z tkanki tłuszczowej. W przypadku piersi o budowie gruczołowej lepiej wykonać USG. Nie można zapomnieć również o konieczności comiesięcznej samokontroli gruczołów piersiowych – kobiety wykonujące regularnie badanie palpacyjne są w stanie wykryć niepokojące zmiany na bardzo wczesnym etapie rozwoju.
Źródła
- Krajowy rejestr nowotworów, Czym jest rak piersi?, online, dostęp: 25.02.2024.
- Jastrzębski Tomasz, Rak piersi, online, dostęp: 25.02.2024.
- Pacjent.gov.pl., Mammografia. Jak skorzystać?, online, dostęp: 25.02.2024.
- Gośliński Jarosław, Wczesne objawy nowotworu sutka, online: dostęp: 25.02.2024.
- Smaga Anna (i in.), Rak piersi w Polsce – leczenie to inwestycja, Raport Sequence HC Partners Sp. z o.o. pod patronatem Polskiego Towarzystwa Do Badań Nad Rakiem Piersi, Warszawa 2014.
- Kowalska Katarzyna, Podymniak Ewa, Rak piersi, National Cencer Institute of united Stades, Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej oraz Fundacja Tam i z Powrotem, Primoro, Warszawa 2015, ISBN: 978-83-63398-34-7.
