Rak piersi atakuje rocznie około 1,5 miliona kobiet na świecie i jest to najczęściej występujący nowotwór złośliwy wśród mieszkanek państw wysoko rozwiniętych. Niestety wiele z nich umiera (ponad 500 tys. osób każdego roku), a przyczyną często jest zbyt późno wykryta choroba. Warto wiedzieć, że badania profilaktyczne (np. mammografia czy USG) pozwalają zdiagnozować schorzenie na wczesnym etapie rozwoju. Czy mammografia jest darmowa? Kiedy warto ją wykonać?
Spis treści:
- Rak piersi – groźna choroba
- Co to jest mammografia?
- Mammografia – wskazania
- Kiedy zrobić pierwszą mammografię?
- Czy mammografia jest darmowa?
- Źródła
Rak piersi – groźna choroba
Rak piersi to potoczna nazwa raka sutka – raka gruczołu sutkowego (łac. carcinoma mammae) nowotworu, który wywodzi się z komórek gruczołu piersiowego. Ma charakter złośliwy, co oznacza, że jest niebezpieczny dla zdrowia i życia: może dawać groźne przerzuty do węzłów chłonnych oraz narządów, takich jak np. mózg, kości, wątroba. W Polsce, rak piersi stanowi około 23% ogółu zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet.
Większe prawdopodobieństwo pojawienia się schorzenia występuje u pań, u których w rodzinie notowano wcześniej przypadki raka piersi. Do czynników ryzyka zaliczamy również:
- mutacje genetyczne, np. w genach BRCA1, BRCA2,
- wczesne miesiączkowanie (przed 12. rokiem życia), późną menopauzę (po ukończeniu 55. lat), późny poród (po 35. roku życia),
- bezdzietność,
- niewłaściwą dietę, obfitującą w szkodliwe tłuszcze i cukier, ubogą w warzywa, owoce oraz zdrowe tłuszcze,
- wiek – zauważono, że na chorobę cierpią najczęściej kobiety po 50. roku życia,
- stosowanie przez dłuższy czas hormonalnych środków antykoncepcyjnych i/lub hormonalnej terapii zastępczej.
Niestety schorzenie we wczesnej fazie najczęściej nie daje żadnych objawów. Dlatego niezwykle istotne jest samobadanie piersi oraz regularne przeprowadzanie badań obrazowych, takich jak USG piersi oraz mammografia.
Co to jest mammografia?
Mammografia (oznaczana jako MMG lub MRTG) to bezpieczne i nieinwazyjne badanie obrazowe wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie, służące do diagnostyki raka piersi. Jest badaniem o dużej czułości – współczesne aparaty do przeprowadzania mammografii pozwalają zdiagnozować milimetrowe zmiany w piersiach, nawet takie, które nie są wyczuwalne podczas badania palpacyjnego gruczołów. Mammografia należy jednak do badań, które pacjentki zwykle oceniają jako nieprzyjemne, często bolesne. Kobieta musi rozebrać się od pasa w górę. Pierś umieszczana jest na płycie urządzenia i dociskana drugą, co może wywoływać dyskomfort. Jest to konieczne, bo tylko wtedy można uzyskać wiarygodny wynik badania. W drugim etapie płyty aparatu obejmują piersi z boku. Badanie wykonywane jest osobno dla każdego gruczołu piersiowego, a pacjentka otrzymuje zdjęcia każdej piersi w projekcji górno-dolnej oraz skośnej.
Mammografia – wskazania
Lekarz może wystawić skierowanie na badanie mammograficzne w sytuacji, kiedy wygląd piersi budzi niepokój: pojawiło się zgrubienie, zauważalne jest wciągnięcie i/lub owrzodzenie brodawki, skóra jest nienaturalnie zmarszczona, żyły skóry piersi są poszerzone itp.
Wskazaniem do przeprowadzania tego rodzaju diagnostyki są również: ból piersi, wyczuwalny guz w jej obrębie, powiększenie węzłów chłonnych (podobojczykowych lub pachowych) lub wyciek z piersi.
Badaniu powinny się również poddawać kobiety, u których zaobserwowano niepokojące zmiany podczas badania USG, ze stwierdzoną obecnością mutacji genów BRCA1, BRCA2 oraz pacjentki, które już wcześniej chorowały na raka piersi.
Mammografia zalecana jest kobietom głównie po 40. roku życia, ponieważ ich piersi zbudowane są w większej części z tkanki tłuszczowej. Tkanka gruczołowa (charakterystyczna dla młodszych pań) utrudnia postawienie właściwej diagnozy przy pomocy MMG i dlatego w ich przypadku zalecane jest przeprowadzanie badania ultrasonograficznego piersi.
Przeciwwskazaniem do wykonania mammografii jest ciąża.
Kiedy zrobić pierwszą mammografię?
Pierwszą mammografię warto wykonać już pomiędzy 40. a 50. rokiem życia. Badanie należy powtarzać raz na dwa lata, chyba że lekarz zadecyduje o konieczności przeprowadzania diagnostyki częściej (np. w sytuacji gdy w najbliższej rodzinie pojawił się ten typ nowotworu czy w sytuacji gdy u kobiety wystąpiła wspomniana wcześniej mutacja genowa).
Czy mammografia jest darmowa?
W Polsce realizowany jest program profilaktyki raka piersi – od 1 listopada 2023 roku wszystkim kobietom w wieku od 45. do 74. roku życia przysługuje profilaktyczna, darmowa mammografia (pod warunkiem, że nie miały wykonywanego tego badania przez ostatnie 2 lata w ramach NFZ). Z badania przesiewowego mogą skorzystać panie bez objawów klinicznych raka piersi i bez skierowania od lekarza.
Czy mammografia jest darmowa dla kobiet poniżej 45. i powyżej 74. roku życia? Tak, jeśli lekarz uzna za konieczne przeprowadzenie tego rodzaju diagnostyki. Gdy u pacjentki wystąpi podejrzenie zmiany nowotworowej w obrębie gruczołu piersiowego, specjalista daje jej skierowanie na mammografię, którą kobieta może wykonać bezpłatnie w wyznaczonych przez lekarza placówkach.
Badanie można również przeprowadzić w prywatnych ośrodkach medycznych – wówczas jest ono płatne.
Źródła:
- Krajowy Rejestr Nowotworów: Nowotwór piersi u kobiet, online: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-piersi-u-kobiet-czym-jest, dostęp: 01.04.2023.
- Ministerstwo Zdrowia, Program profilaktyki raka piersi (mammografia), online: https://www.gov.pl/web/zdrowie/program-profilaktyki-raka-piersi-mammografia-, dostęp: 02.04.2023.
- Narodowy Fundusz Zdrowia, Programy profilaktyki raka piersi, online : https://nfz-krakow.pl/dla-pacjenta/profiaktyka-/programy-profilaktyczne/programy-profilaktyki-raka-piersi/, dostęp: 02.04.2023.
- Gośliński Jarosław, Fakty i mity na temat raka piersi, online: https://www.zwrotnikraka.pl/fakty-i-mity-na-temat-raka-piersi/, dostęp: 02.04.2023.
