Nowotwory nie są tworem obcym w organizmie – w wyniku działania różnych czynników, prawidłowe komórki ulegają patologicznym procesom, na skutek których przekształcają się (transformują) w komórki nieprawidłowe, nowotworowe. Istnieją różne klasyfikacje zmian nowotworowych – na ich podstawie lekarz ma szansę ocenić rodzaj oraz stopień zaawansowania choroby, a dzięki temu wprowadzić skuteczne leczenie.
Spis treści
- Klasyfikacja nowotworów: złośliwe, niezłośliwe i miejscowo złośliwe
- Klasyfikacja nowotworów złośliwych: nabłonkowe i nienabłonkowe
- Stopień rozwoju nowotworów – klasyfikacja TNM
- Stopnie zaawansowania nowotworów – klasyfikacja
- Stopnie złośliwości nowotworów – klasyfikacja
- Źródła
Klasyfikacja nowotworów: złośliwe, niezłośliwe i miejscowo złośliwe
Nowotwór (łac. neoplasma) jest słowem, które często budzi niepokój, a nawet strach. Należy jednak wiedzieć, że nie każda zmiana nowotworowa jest groźna dla zdrowia i życia. Podstawowa klasyfikacja nowotworów wyróżnia:
- Nowotwory niezłośliwe (łagodne) – zmianę tworzą dobrze zróżnicowane komórki, podobne do tych, prawidłowych, z których się wywodzą. Nie zagrażają one zdrowiu. Zmiany mają regularne kształty, są dobrze odgraniczone, dlatego często usunięcie ich nie stanowi większego problemu. Nowotwory łagodne rosną wolno i nie dają przerzutów ani do regionalnych węzłów chłonnych, ani do odległych narządów. Mimo ich niezłośliwego charakteru wymagają regularnej obserwacji – niektóre z nich mogą ewoluować w kierunku nowotworu złośliwego.
- Nowotwory złośliwe – to groźne, zwykle szybko rosnące, agresywne zmiany, naciekające okoliczne tkanki. Składają się z komórek w różnym stopniu odbiegających budową i charakterem od wyjściowych komórek prawidłowych. Zmiany nie są dobrze odgraniczone, zdarza się, że ich całkowite usunięcie nie jest możliwe. Zawsze wymagają leczenia – zlekceważone dają przerzuty i prowadzą do śmierci chorego.
- Nowotwory miejscowo złośliwe – zwykle uciskają, naciekają i niszczą okoliczne tkanki ale zasadniczo nie dają przerzutów. Mają tendencję do nawrotu po zabiegach operacyjnych.
Komórki zróżnicowane – prawidłowe – posiadają strukturę, która łączy się z ich naturalną funkcją. „Złośliwiejące” – przechodzące transformację nowotworową – komórki tracą stopniowo swoje cechy charakterystyczne, dochodząc do stadium, w którym ich wyjściowa funkcja jest niemożliwa do określenia – stają się niezróżnicowane.
Klasyfikacja nowotworów złośliwych: nabłonkowe i nienabłonkowe
Inna klasyfikacja stosowana w praktyce klinicznej uwzględnia pochodzenie nowotworów i wyróżnia:
- Nowotwory pochodzenia nabłonkowego (raki) – wywodzą się komórek tkanki nabłonkowej. Najczęściej rozwijają się w gruczołach (np. rak piersi, rak prostaty, rak wątroby itp.); w układzie pokarmowym (np. rak żołądka, rak jelita grubego); układzie moczowo-płciowym (np. rak jajnika, rak pęcherza moczowego) lub układzie oddechowym (np. rak płuca, rak oskrzela).
- Nowotwory pochodzenia nienabłonkowego – wywodzą się z innych komórek niż nabłonkowe. Pochodzą z komórek układu krwionośnego (np. białaczka), nerwowego (np. nowotwór ośrodkowego układu nerwowego), chłonnego (chłoniak), tkanki łącznej (np. mięsak) czy komórek barwnikowych skóry (czerniak).
Stopień rozwoju nowotworów – klasyfikacja TNM
W praktyce klinicznej wykorzystuje się klasyfikację TNM, określającą stopień zaawansowania choroby nowotworowej w organizmie.
Nawa klasyfikacji pochodzi od trzech słów: guz (łac. tumor – T), węzeł (łac. nodus – N) oraz przerzuty (łac. metastates – M).
Tumor – litera T określa stopień rozwoju, wielkość zmiany pierwotnej (i jej stosunek do otaczających tkanek), będącej źródłem choroby nowotworowej w organizmie:
- T0 –brak dowodów, potwierdzających istnienie zmiany pierwotnej;
- Tx – nie można ocenić ogniska pierwotnego;
- Tis (rak in situ) – zmiana nowotworowa, która nie mogła wywołać przerzutów;
- T1, T2, T3, T4 – stopnie określające zaawansowanie pierwotnego ogniska nowotworu.
Nodus – litera N określa przerzuty lub brak obecności komórek nowotworowych w węzłach chłonnych:
- N0 – nie stwierdza się przerzutów do węzłów chłonnych;
- Nx – nie można ocenić przerzutów w węzłach chłonnych;
- N1, N2, N3 – obecność przerzutów do węzłów chłonnych, coraz odleglejszych od guza pierwotnego.
Metastases – litera M oznacza obecność lub brak przerzutów odległych, pozawęzłowych:
- M0 – nie stwierdza się przerzutów odległych;
- Mx – nie można ocenić przerzutów odległych;
- M1 – przerzuty odległe.
Stopnie zaawansowania nowotworów – klasyfikacja
Klasyfikacja nowotworów określająca stopień ich zaawansowania wyróżnia:
- nowotwór I stopnia – najwcześniejsza faza rozwoju choroby, bardzo dobrze rokująca;
- nowotwór II stopnia – początkowa faza rozwoju schorzenia;
- nowotwór III stopnia – zaawansowana choroba nowotworowa;
- nowotwór IV stopnia – bardzo zaawansowana choroba o bardzo złym rokowaniu.
Stopnie złośliwości nowotworów – klasyfikacja
Stopień złośliwości nowotworu diagnozuje się podczas badania patomorfologicznego, w trakcie którego patomorfolog ocenia prawdopodobieństwo tego, jak szybko zmiana nowotworowa może się rozwijać i rozsiewać na inne struktury. Nowotworom przypisywane są następujące stopnie złośliwości:
- nowotwór z I stopniem złośliwości histologicznej – dobrze rokuje, komórki nowotworowe i struktura tkanki wyglądają prawie jak prawidłowe (nowotwór dobrze zróżnicowany);
- nowotwór z II stopniem złośliwości histologicznej – nowotwór umiarkowanie zróżnicowany;
- nowotwór z III stopniem złośliwości histologicznej – nowotwór słabo zróżnicowany, ma skłonność do szybkiego wzrostu i rozsiewu;
- nowotwór z IV stopniem złośliwości histologicznej – nowotwór niezróżnicowany, bardzo źle rokuje.
W przypadku gdy system oceny stopnia złośliwości histologicznej dla danego typu nowotworu nie jest określony, to najczęściej stosuje się następującą klasyfikację:
- GX – stopień złośliwości histologicznej nie może być określony;
- G1 – nowotwór dobrze zróżnicowany, charakteryzujący się niskim stopniem złośliwości;
- G2 – nowotwór umiarkowanie zróżnicowany o pośrednim stopniu złośliwości;
- G3 – nowotwór słabo zróżnicowany, jego cechą jest wysoki stopień złośliwości;
- G4 – nowotwór niezróżnicowany o wysokim stopniu złośliwości.
Źródła
- Gośliński Jarosław, Klasyfikacja nowotworów TNM, online: https://www.zwrotnikraka.pl/klasyfikacja-nowotworow-tnm, dostęp: 23.12.2023.
- Fundacja Onkologiczna Alivia, Jakie są rodzaje nowowtworów?, online: https://alivia.org.pl/wiedza-o-raku/jakie-sa-rodzaje-nowotworow/, dostęp: 23.12.2023.
- Jastrzębski Tomasz, Klasyfikacja TNM stopnia zaawansowania nowotworów, online: https://www.onkonet.pl/dp_klasyfikacja_tnm.php, dostęp: 23.12.2023.
- Stowarzyszenie Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki SARCOMA , Stopień złośliwości histologicznej nowotworu, online: https://www.sarcoma.pl/baza-wiedzy/abc-pacjenta-onkologicznego/wyswietl-haslo,stopien-zlosliwosci-histologicznej-nowotworu, dostęp:23.12.2023.
