Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u Europejczyków – w 2021 roku był przyczyną śmierci niemal ćwierci miliona osób na Starym Kontynencie. Choroba jest bardzo podstępna, ponieważ początkowo zwykle nie daje żadnych objawów. Czy rak jelita grubego boli? Odpowiadamy.
Spis treści:
- Co to jest rak jelita grubego?
- Rak jelita grubego – przyczyny
- Rak jelita grubego – objawy
- Czy rak jelita grubego boli?
- Rak jelita grubego – diagnostyka
- Rak jelita grubego – badanie predyspozycji genetycznych
- Rak jelita grubego – badanie histopatologiczne
- Źródła
Co to jest rak jelita grubego?
Jelito grube to długa (około 1,5 metrowa) część układu pokarmowego, składająca się z kątnicy, okrężnicy, której ostatnim odcinkiem jest okrężnica esowata i odbytnicy zakończonej odbytem. Rak jelita grubego powstaje w wyniku niekontrolowanego wzrostu komórek nowotworowych o cechach atypowych. To złośliwy nowotwór nabłonkowy – wywodzi się z nabłonka wyścielającego jelito. Najczęściej atakuje okrężnicę, zgięcia esiczo-odbytnicze oraz odbytnicę.
Biorąc pod uwagę morfologię w obrazie histologicznym, raka jelita grubego dzielimy na następujące rodzaje:
- gruczolakoraki,
- gruczolakoraki śluzowe,
- raki śluzowokomórkowe,
- raki rdzeniaste (bardzo rzadkie).
Rak jelita grubego jest drugim pod względem częstości występowania nowotworem złośliwym u kobiet i trzecim, na który cierpią mężczyźni. Niestety statystyki pokazują, że liczba osób, które chorują i umierają z powodu tego groźnego schorzenia, wzrasta. W Europie, każdego roku o chorobie dowiaduje się blisko pół miliona osób; w 2021 roku była ona przyczyną śmierci ponad 240 tys. pacjentów.
Rak jelita grubego – przyczyny
Przyczyny raka jelita grubego nie są do końca znane. Wyodrębniono jednak kilka głównych czynników, który zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju schorzenia:
- Wiek – na chorobę najczęściej cierpią osoby po 50. roku życia (około 90% przypadków), choć czasami schorzenie atakuje również osoby młodsze.
- Polipy – narośla, które powstają na wewnętrznej powierzchni organu. Część z nich to zmiany łagodne, niektóre mogą stać się nowotworem złośliwym.
- Dieta – duża ilość nasyconych tłuszczów i czerwonego mięsa w jadłospisie (zwłaszcza smażonego, wędzonego czy grillowanego) oraz dieta uboga w błonnik, warzywa i owoce przyczyniają się do rozwoju wielu schorzeń jelit, w tym również nowotworowych
- Styl życia – osoby palące papierosy, często pijące alkohol, otyłe i prowadzące mało aktywny tryb życia są bardziej narażone na pojawienie się choroby.
- Czynniki genetyczne (zmiany w określonych genach) i rodzinne – krewni (zwłaszcza pierwszego stopnia: dzieci, rodzice, rodzeństwo) osób dotkniętych rakiem jelita grubego obarczeni są większym ryzykiem powstania tego typu nowotworu złośliwego.
- Choroby jelit – schorzenia, takie jak np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna mogą przyczynić się do rozwoju schorzenia.
- Choroby nowotworowe w przeszłości – osoby, które kiedyś cierpiały na tego rodzaju nowotwór mogą zachorować kolejny raz. Kobiety, które w przeszłości zmagały się nowotworem złośliwym jajnika, macicy czy piersi również są bardziej narażone na atak raka jelita grubego.
Rak jelita grubego – objawy
Objawy raka jelita grubego oraz stopień ich nasilenia zależą przede wszystkim od zaawansowania choroby oraz lokalizacji zmiany nowotworowej. W początkowej fazie rozwoju schorzenia chory nie odczuwa praktycznie żadnych dolegliwości, a te, które występują – najczęściej przypisuje innym, nienowotworowym jednostkom chorobowym.
Do najczęstszych objawów raka jelita grubego należą:
- krwawienia z odbytu, obecność w kale krwi w kolorze czerwonym lub czarnym,
- zmiana częstotliwości wypróżnień,
- biegunki i/lub zaparcia,
- uczucie niepełnego wypróżnienia się,
- wzdęcia,
- ciągłe (często bolesne) parcie na stolec,
- inny niż dotychczas kształt i rozmiar stolca (pacjenci często obserwują tzw. stolce ołówkowate – ma to związek ze zwężeniem światła jelita, które zaatakował nowotwór),
- utrata masy ciała bez znanej przyczyny,
- męczliwość,
- niedokrwistość,
- świąd odbytu,
- wydzielina śluzopodobna z odbytu.
Czy rak jelita grubego boli?
Objawy raka jelita grubego często są lekceważone i przypisywane stresowi, zatruciom pokarmowym czy spożyciu zbyt dużej ilości jedzenia. Bywa, że chorzy bagatelizują np. częste biegunki czy zmianę w częstotliwości wypróżnień – choroby nowotworowe kojarzą im się głównie z bólem. Ale czy rak jelita grubego boli? Prawda jest taka, że objaw ten występuje u około połowy chorych i zazwyczaj pojawia się w sytuacji zaawansowanego stadium choroby. To dlatego chorzy niejednokrotnie późno zgłaszają się do lekarza – brak dolegliwości bólowych niestety usypia ich czujność.
Rak jelita grubego – diagnostyka
Każdy, kto zauważył u siebie niepokojące objawy, mogące świadczyć o rozwoju raka jelita grubego, powinien jak najszybciej zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu lub gastrologa. Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem, specjalista zwykle przystępuje do badania przedmiotowego jamy brzusznej – wyczuwalny guz jest podstawą do pogłębionej diagnostyki. Dodatkowo lekarz może wykonać badanie przezodbytnicze (per rectum), które pozawala mu stwierdzić takie nieprawidłowości we wnętrzu odbytu lub odbytnicy, jak np. patologiczny obrzęk, guz czy ślady krwi.
Bardzo ważnym badaniem, pomocnym w diagnostyce raka jelita grubego są: kolonoskopia, tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny. Najpowszechniej stosowaną i najważniejszą, specjalistyczną, metodą diagnostyki i profilaktyki raka jelita grubego jest kolonoskopia. Jest metodą pozwalająca na obserwację wewnętrznej wyściółki jelita grubego za pomocą kamery endoskopu wprowadzonego przez odbyt. Umożliwia rozpoznawanie wrzodów, guzów nowotworowych, obszarów zapalenia i krwawienia oraz polipów mogących z dużym prawdopodobieństwem przekształcić się w zmiany złośliwe. Poza obserwacją kolonoskopia umożliwia wycięcie polipów mikronarzędziami wprowadzonymi przez rurkę endoskopu. Zabieg jest bezbolesny, wiążący się z ryzykiem niewielkiego krwawienia. Lekarz często zleca również wykonanie testów laboratoryjnych, do których należą:
- badanie krwi (morfologia, testy badające parametry czynności nerek i wątroby),
- test na krew utajoną w kale,
- markery nowotworowe, antygen karcynoembrionalny (CEA).
Rak jelita grubego – badanie predyspozycji genetycznych
Podwyższone ryzyko zachorowania na raka jelita grubego ocenić można stosując analizę w kierunku mutacji genetycznych, wpływających na podwyższone ryzyko zachorowania. Współczesne metody genetyczne, np. sekwencjonowanie nowej generacji, NGS (ang. next-generation sequencing), umożliwiają równoczesną analizę szeregu kompletnych genów oraz mutacji punktowych w ich obrębie.
Rak jelita grubego – badanie histopatologiczne
Badanie histopatologiczne w kierunku raka jelita grubego to analiza laboratoryjna tkanki nowotworu, pobranej np. podczas kolonoskopii. Materiał trafia do zakładu patomorfologii i jest badany pod mikroskopem przez lekarza patomorfologa. Jeśli wynik wskazuje na rozwój raka, lekarz zlecający badanie podejmuje decyzję dotyczącą sposobu leczenia pacjenta.
Źródła:
- PRIMOPRO, National Cancer Institute of United States,Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej, Fundacja Tam i z Powrotem, Rak jelita grubego, Warszawa 2020, ISBN: 978-83-65908-63-6.
- Majewska Monika, Rak jelita grubego jest rozpoznawany u pół miliona Europejczyków rocznie. Umiera 240 tys, Online: https://pulsmedycyny.pl/rak-jelita-grubego-jest-rozpoznawany-u-pol-miliona-europejczykow-rocznie-umiera-240-tys-1142168, dostęp: 02.02.2023.
- Anticancer Fund, Co to jest rak jelita grubego? Chcielibyśmy to wyjaśnić, wer. 2016.1, online: https://www.esmo.org/content/download/102234/1807735/file/ESMO-ACF-Rak-Jelita-Grubego-Poradnik-dla-Pacjento%CC%81w.pdf, dostęp: 03.02.2023.
- Gośliński Jarosław, Rak jelita grubego – objawy i badania, online: https://www.zwrotnikraka.pl/objawy-raka-jelita-grubego, dostęp: 03.02.2023.
- Fundacja „Projan, Rak jelita grubego, Warszawa 2014, wydanie I, online: https://www.io.gliwice.pl/sites/default/files/informatory/broszura_rak_jelita_grubego.pdf, dostęp: 04.02.2023.
