Mimo faktu, że współczesna medycyna oferuje szereg badań, dzięki którym diagnozowane są zmiany nowotworowe, to badanie histopatologiczne nadal stanowi solidną podstawę szczegółowego rozpoznania chorób o charakterze onkologicznym. Dzięki niemu możliwe jest również opracowanie najskuteczniejszej metody leczenia pacjenta. Co to jest badanie histopatologiczne i jakie są wskazania do jego przeprowadzenia?
Spis treści:
- Diagnostyka chorób nowotworowych
- Co to jest badanie histopatologiczne?
- Badanie histopatologiczne – wskazania
- Badanie histopatologiczne – pobranie materiału
- Badanie histopatologiczne – obróbka materiału
- Wynik badania histopatologicznego
- Źródła
Diagnostyka chorób nowotworowych
W Polsce nowotwory są przyczyną ponad 25% zgonów – rocznie z powodu chorób onkologicznych umiera około 100 tys. osób. Dane te pokazują, jak ważnym problemem zdrowotnym w naszym kraju są tego rodzaju schorzenia. Przyczynami rosnących z roku na rok statystyk zachorowalności na nowotwory złośliwe są między innymi: wydłużenie życia oraz zwiększenie narażenia na czynniki sprzyjające rozwojowi chorób o podłożu onkologicznym.
Jednym z głównych powodów wysokiej umieralności osób cierpiących na nowotwory złośliwe w Polsce jest zbyt późna diagnostyka schorzeń. Do lekarza często zgłaszamy się w momencie, gdy choroba jest już mocno zaawansowana – to błąd, ponieważ wcześnie wykryta i prawidłowo leczona, daje ogromne szanse na całkowity powrót do zdrowia.
Diagnostyka chorób nowotworowych zwykle składa się z kilku elementów, do których zaliczamy:
- wywiad lekarski przeprowadzony z pacjentem,
- badanie przedmiotowe,
- diagnostykę obrazową (np. rezonans magnetyczny, tomografię komputerową, USG, RTG, badania endoskopowe),
- badania biochemiczne,
- badania histopatologiczne.
Więcej na temat badań biochemicznych można dowiedzieć się tutaj>>
Co to jest badanie histopatologiczne?
Badanie histopatologiczne należy do najważniejszych badań diagnostycznych chorób, głównie o podłożu nowotworowym. Polega na mikroskopowej ocenie (dokonanej przez lekarza patomorfologa) pobranego wcześniej fragmentu tkanki. Badanie to jest dużo bardziej precyzyjne niż badanie cytologiczne, ponieważ daje szansę oceny przestrzennej zmian, które pojawiły się w tkance.
Badanie histopatologiczne charakteryzuje się wysokim stopniem skuteczności – o ile pobrana próbka tkanki jest reprezentatywna dla zmiany, a tak się zazwyczaj dzieje, wynik jednoznacznie potwierdza lub wyklucza chorobę nowotworową. Bez niego nie byłoby możliwe określenie rodzaju oraz stopnia złośliwości schorzenia – te informacje są podstawą do zaplanowania optymalnej ścieżki leczenia chorego, ukierunkowanej na dany rodzaj komórek nowotworowych.
Badanie histopatologiczne umożliwia również rozpoznanie zmian zapalnych i zwyrodnieniowych toczących się w organizmie. Dzięki niemu lekarz jest w stanie również monitorować postępy w leczeniu chorego. Wynik badań histopatologicznych dostarcza również bardzo istotnych danych po śmierci – często daje odpowiedź na pytanie, co było bezpośrednią przyczyną zgonu.
Badanie histopatologiczne – wskazania
Badanie histopatologiczne zleca lekarz w sytuacji, gdy istnieje podejrzenie schorzenia, którego nie można jednoznacznie zdiagnozować lub wykluczyć przy pomocy innych badań (np. obrazowych, laboratoryjnych) i metod, które oferuje współczesna medycyna. Badania histopatologiczne mają bardzo istotne znaczenie w wykrywaniu chorób nowotworowych. Wynik definitywnie wskazuje charakter zmiany (np. guza, pieprzyka, polipa, nadżerki itp.) – może być ona zarówno łagodna, jak i złośliwa.
Badanie histopatologiczne – pobranie materiału
O tym, w jaki sposób pacjent ma przygotować się do pobrania materiału do badań, decyduje lekarz – wszystko zależy od metody pobrania i rodzaju tkanki, która ma być poddana ocenie mikroskopowej. Czynność, w trakcie której pobierany jest materiał, nazywamy biopsją. Zabiegi tego rodzaju to między innymi:
- Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa
Wykonywana jest igłą o grubości od 0,4 mm do 0,6 mm. BAC często przeprowadza się pod kontrolą USG. Wykorzystywana jest zwykle do oceny cytologicznej oraz rozpoznania histopatologicznego niewielkich zmian np. w tarczycy, piersi, węzłach chłonnych, śliniankach itp. - Biopsja gruboigłowa
Tego rodzaju zabieg przeprowadzany jest igłą o średnicy dużo większej niż w przypadku BAC. W jego trakcie pobiera się materiał tkankowy – zwykle jest to kilka wycinków. Biopsja gruboigłowa ma zastosowanie w diagnostyce zmian w piersiach, prostacie, nerkach czy wątrobie. - Biopsja wiertarkowa
Zabieg przeprowadza się w sytuacji, gdy badaniu histopatologicznemu trzeba poddać większy fragment tkanki. Tego rodzaju biopsja jest wykorzystywana w diagnostyce zmian zlokalizowanych w kościach. - Biopsja wycinająca
Polega na całościowym wycięciu podejrzanej zmiany, np. pieprzyka. - Biopsja aspiracyjna szpiku
Przy pomocy specjalnej strzykawki, specjalista pobiera niewielką ilość szpiku kostnego (najczęściej z talerza kości biodrowej). Zabieg ten stosuje się w przypadku podejrzenia np. białaczki.
Trzeba wiedzieć, że istnieją jeszcze inne typy techniki pobierania materiału do badań histopatologicznych. O zastosowaniu konkretnej procedury (uzależnionej między innymi od typu schorzenia i umiejscowienia zmiany) decyduje lekarz.
Badanie histopatologiczne – obróbka materiału
Zanim materiał tkankowy trafi do zakładu patomorfologii, umieszczany jest w specjalnym utrwalaczu, którym najczęściej jest 10% roztwór formaliny. W laboratorium przechodzi proces specjalnej obróbki, następnie poddaje się go ocenie mikroskopowej.
Po przyjęciu materiału do zakładu patomorfologii pobierane są z niego wycinki, które umieszcza się w jednorazowych, plastikowych kasetkach. W dalszej kolejności kasetki trafiają do procesorów tkankowych, gdzie następuje ich obróbka chemiczna. Kolejnym etapem procesu jest zatapianie materiału w parafinie, co umożliwia pokrojenie go na bardzo cienkie skrawki, które umieszczane są na szkiełku podstawowym. Tak przygotowany materiał zostaje poddany specjalistycznemu barwieniu. Następnie zabezpiecza się go szkiełkiem nakrywkowym i przekazuje do oceny lekarzowi patomorfologowi. Specjalista nie tylko bada materiał pod mikroskopem, ale może wykonać wiele dodatkowych prób, jak np. próby immunohistochemiczne – fragment tkanki poddaje się działaniu przeciwciał łączących się z określonymi receptorami komórkowymi.
O tym, jak dokładnie przebiega proces laboratoryjny w zakładzie patomorfologii DIAGNOSTYKA CONSILIO, można przeczytać tutaj.
Wynik badania histopatologicznego
Skoro już wiemy, co to jest badanie histopatologiczne, to warto również mieć świadomość, co oznacza jego wynik. Wynik badania histopatologicznego pozwala określić między innymi:
- postać histologiczną zmiany nowotworowej,
- narząd, z którego wywodzi się nowotwór,
- stopień złośliwości nowotworu,
- zaawansowanie kliniczne i patomorfologiczne zmiany,
- zmiany towarzyszące tkance nowotworowej (jak np. martwica, owrzodzenia czy zatory nowotworowe).
Źródła:
- Gośliński Jarosław, Badanie histopatologiczne guza nowotworowego, online: https://www.zwrotnikraka.pl/badanie-histopatologiczne-guza/, dostęp: 18.02.2023.
- Krajowy Rejestr Nowotworów, Nowotwory złośliwe w Polsce, online: https://onkologia.org.pl/pl/epidemiologia/nowotwory-zlosliwe-w-polsce, dostęp: 19.02.2023.
- Krajowy Rejestr Nowotworów, Nowotwory, diagnostyka, online: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwory/diagnostyka, dostęp: 19.02.2023.
- Onkolmed, Jakim badaniem jest badanie histopatologiczne?, online: https://onkolmed.pl/jakim-badaniem-jest-badanie-histopatologiczne, dostęp: 19.02.2023.