Cytologia osadu moczu jest ważnym badaniem, które umożliwia między innymi wykrycie choroby nowotworowej układu moczowego na wczesnym etapie rozwoju. Jakie są wskazania do przeprowadzenia procedury? Jak pobrać próbkę materiału do badania?
Spis treści:
- Cytologia złuszczeniowa – co to jest?
- Cytologia osadu moczu – co to jest?
- Cytologia osadu moczu – wskazania
- Cytologia osadu moczu – jak przygotować próbkę materiału do badania?
- Źródła
Cytologia złuszczeniowa – co to jest?
Cytologia złuszczeniowa (cytologia eksfoliatywna) to mikroskopowe badanie materiału pobranego z wydalin i wydzielin, płynów z jam ciała, popłuczyn i wymazów szczoteczkowych – cytodiagnosta ocenia pod mikroskopem komórki, które złuszczyły się z powierzchni tkanki lub narządu albo zostały pobrane w postaci wymazów. Cytologię złuszczeniową najczęściej stosuje się w badaniu:
- szyjki macicy (cytologia szyjki macicy),
- układu moczowego (cytologia złuszczeniowa układu moczowego),
- płynów jam ciała (cytologia płynów jam ciała),
- układu oddechowego (cytologia złuszczeniowa układu oddechowego),
- dróg żółciowych i trzustki (cytologia złuszczeniowa materiału z dróg żółciowych i trzustki),
- płynów z torbieli (cytologia płynu z torbieli).
Cytologia osadu moczu – co to jest?
Cytologia osadu moczu (badanie cytologiczne osadu moczu, cytologia złuszczeniowa układu moczowego) to proste, nieinwazyjne badanie mikroskopowe, pozwalające wykryć patologie w budowie komórek układu moczowego, szczególnie pęcherza. Dzięki temu możliwe jest zdiagnozowanie chorób nowotworowych dróg moczowych – badanie charakteryzuje się dużą czułością w zakresie diagnozy zmian o małym stopniu zróżnicowania.
Cytologia złuszczeniowa układu moczowego umożliwia również wykrycie przyczyn nawracających stanów zapalnych dróg moczowych czy pojawienia się krwiomoczu. Cytologię osadu moczu przeprowadza się także w obserwacji po leczeniu onkologicznym, co daje szansę na szybkie wykrycie nawrotu choroby.
Badanie zwykle przeprowadza się w próbce świeżego moczu, a niekiedy w popłuczynach pęcherza moczowego.
W diagnostyce chorób pęcherza moczowego, badanie cytologiczne osadu moczu często łączone jest z diagnostyką obrazową, w szczególności z USG pęcherza moczowego. Przeprowadzenie tych dwóch badań zwiększa szansę na wykrycie choroby nowotworowej na wczesnym etapie rozwoju; w wielu przypadkach pozwala uniknąć cystoskopii, czyli wziernikowania pęcherza (jest to procedura nie zawsze dobrze tolerowana przez pacjentów).
Cytologia osadu moczu – wskazania
Wskazaniami do przeprowadzenia cytologii osadu moczu są przede wszystkim:
- dolegliwości ze strony układu moczowego: bóle w podbrzuszu, częste oddawanie moczu, krwiomocz, problemy z oddawaniem moczu itp.,
- zdiagnozowany nowotwór układu moczowego,
- nawracające infekcje dróg moczowych,
- narażenie na działanie czynników kancerogennych (np. dymu tytoniowego, barwników anilinowych używanych w przemyśle chemicznym),
- wiek powyżej 50 lat (dotyczy to zwłaszcza kobiet po menopauzie).
Cytologia osadu moczu – jak przygotować próbkę materiału do badania?
Mocz „nocny” zwykle zbierany jest w celu badania ogólnego . Aby przeprowadzić cytologię osadu moczu, powinien on być pobrany w ciągu dnia z tzw. środkowego strumienia. Jeśli to możliwe, przed opóźnieniem pęcherza moczowego dobrze jest się chwilkę poruszać – może to być kilka przysiadów czy podskoków. Dzięki temu istnieje możliwość efektywniejszego złuszczenia komórek nabłonka pęcherza. Przed pobraniem próbki należy umyć okolice intymne.
Moczu nie należy pobierać w trakcie lub tuż po zakończonej menstruacji. Zaleca się wstrzemięźliwość seksualną przez 24 godziny przed badaniem.
Mocz oddany do jałowego pojemnika, zostaje odpowiednio utrwalony po przelaniu określonej objętości do probówki ze środkiem konserwującym i przekazany do badania cytologicznego. Specjalista dokonuje oceny morfologii komórek osadu moczu – szuka nieprawidłowości, które mogą zwiastować rozwój groźnego nowotworu, powstającego z nabłonka wyściełającego drogi moczowe.
Wynik powinien być omówiony z lekarzem kierującym pacjenta na badanie (np. z internistą, urologiem), który decyduje o dalszym postępowaniu.
Źródła
- Polskie Towarzystwo Patologów, Standardy organizacyjne oraz standardy postępowania w patomorfologii, Wytyczne dla zakładów/pracowni patomorfologii, online: http://pol-pat.pl/index.php/2020/08/29/standardy-i-wytyczne-w-patomorfologii/, dostęp: 23.03.2023.
- Faryna Jan, Cytologia osadu moczu, online: https://izba-lekarska.pl/numer/numer-102015/cytologia-osadu-moczu/, dostęp: 30.11.2023.
- Osiecki Rafał, Kozikowski Mieszko, Dobruch Jakub, Krwiomocz w POZ, online: https://podyplomie.pl/medycyna/36411,krwiomocz-w-poz, dostęp: 30.11.2023.
