Badania medyczne są bardzo istotnym elementem diagnostyki chorób. W przypadku niektórych schorzeń lekarz może skierować pacjenta na badanie cytologiczne. Co to jest cytodiagnostyka?
Spis treści:
- Badania diagnostyczne
- Co to jest cytodiagnostyka?
- Cytodiagnostyka – cytologia złuszczeniowa
- Cytodiagnostyka – cytologia aspiracyjna
- Cytodiagnostyka – wady i zalety
- Źródła
Badania diagnostyczne
Celem badań diagnostycznych jest ocena stanu zdrowia, wykrycie nieprawidłowości oraz różnego rodzaju schorzeń toczących się w organizmie. Ważne jest to, że pozwalają one nie tylko na zdiagnozowanie choroby na wczesnym etapie rozwoju, ale również bywają pomocne w doborze odpowiedniej metody leczenia. Przeprowadza się je także w okresie terapii chorego, ponieważ pomagają w ocenie jej skuteczności. Do badań diagnostycznych zaliczamy ogólne i specjalistyczne badania lekarskie, diagnostykę obrazową, endoskopową oraz procedury laboratoryjne.
Co to jest cytodiagnostyka?
Cytodiagnostyka to dział patomorfologii oraz metoda diagnostyczna stosowana w medycynie. Na czym polega? Lekarz (cytodiagnosta) pod mikroskopem szczegółowo dokonuje analizy składu komórkowego otrzymanego preparatu cytodiagnostycznego i bada komórki pod kątem wykrycia nieprawidłowości w ich budowie morfologicznej. Materiał, który otrzymuje specjalista może być w formie:
- Rozmazu cytologicznego – materiał zostaje rozprowadzony na szkiełku podstawowym, po czym natychmiast jest utrwalony. Rozmazy cytologiczne mają ograniczoną możliwość wykonania badań dodatkowych.
- Cytobloku/cytobloczku – materiał, podobnie jak w przypadku procedury histopatologicznej, zostaje utrwalony, a następnie zatopiony w bloczku parafinowym. Cytobloczki pozwalają na przeprowadzenie dodatkowych badań.
Cytodiagnostyka zwana jest inaczej cytopatologią, diagnostyką cytologiczną lub cytologią. Stosowana jest głównie w diagnostyce i leczeniu zmian o charakterze nowotworowym. Cytologię wykorzystuje się również jako badanie przesiewowe. W zależności od tego, w jaki sposób zostaje pobrany materiał do badania, cytodiagnostykę dzielimy na cytologię złuszczeniową oraz cytologię aspiracyjną. W odróżnieniu od badań histopatologicznych, badanie cytodiagnostyczne nie pozwala na ocenę pozycji komórek w ich naturalnym otoczeniu tkankowym – w stosunku do naczyń etc.
Cytodiagnostyka – cytologia złuszczeniowa
Cytologia złuszczeniowa (exfoliatywna) polega na mikroskopowej ocenie komórek, które uległy samoistnemu złuszczeniu na powierzchni narządu, tkanki albo zostały pobrane w postaci wymazu. Materiał do badań pobierany jest z wydzielin i wydalin, płynów jamy ciała, popłuczyn i wymazów szczoteczkowych. Cytologia złuszczeniowa obejmuje między innymi:
- Cytologię szyjki macicy – zalecaną formą przez Polskie Towarzystwo Patologów jest cytologia o podłożu płynnym.
- Cytologię złuszczeniową układu moczowego – badany jest mocz z drugiej lub kolejnej mikcji w ciągu dnia.
- Cytologię płynów jamy ciała – analizowany jest płyn z opłucnej, osierdzia, otrzewnej.
- Cytologię układu oddechowego – badaniu poddaje się plwocinę, wydzielinę/popłuczynę z drzewa oskrzelowego.
- Cytologię złuszczeniową materiału z dróg żółciowych i trzustki.
- Cytologię płynu z torbieli.
Cytodiagnostyka – cytologia aspiracyjna
Cytodiagnostyka aspiracyjna (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, BAC) polega na mikroskopowym badaniu zaaspirowanego materiału pobranego w trakcie nakłucia zmiany. BAC stosuje się najczęściej w przypadku badania wyczuwalnych oraz niewyczuwalnych palpacyjnie guzów: np. piersi, tarczycy oraz w badaniu węzłów chłonnych. Średnica igły stosowanej do nakłuć wynosi od 0,4 mm do 0,6 mm. Czasami do odpowiedniego jej naprowadzenia wykorzystuje się ultrasonografię lub tomografię komputerową – wtedy do czynienia mamy z biopsją cienkoigłową celowaną.
Cytodiagnostyka – wady i zalety
Niewątpliwą zaletą badań cytodiagnostycznych jest to, że przeprowadza się je szybko. Istnieje również możliwość ich powtórzenia. Bardzo ważnym czynnikiem jest fakt, że badania są mało inwazyjne i zwykle nie wymagają podania pacjentowi znieczulenia ogólnego. W porównaniu do badania histopatologicznego, jak już wspomniano, cytologia jest jednak mniej dokładna i nie pozwala na ocenę topografii tkankowej. Dlatego w niektórych przypadkach wynik badania cytologicznego nie jest wystarczający do postawienia trafnej diagnozy – w takiej sytuacji lekarz zazwyczaj kieruje chorego na badanie histopatologiczne.
Źródła:
- Polskie Towarzystwo Patologów, Standardy organizacyjne oraz standardy postępowania w patomorfologii, Wytyczne dla zakładów/pracowni patomorfologii, online: http://pol-pat.pl/index.php/2020/08/29/standardy-i-wytyczne-w-patomorfologii/, dostęp: 23.03.2023.
- Olszewski Włodziemierz, Diagnostyka cytologiczna, online: https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1046,diagnostyka-cytologiczna, dostęp: 23.03.2023.
