Strona główna » Baza wiedzy » Co to jest cytodiagnostyka?

Co to jest cytodiagnostyka?

Badania medyczne są bardzo istotnym elementem diagnostyki chorób. W przypadku niektórych schorzeń lekarz może skierować pacjenta na badanie cytologiczne. Co to jest cytodiagnostyka?

Co to jest cytodiagnostyka

Spis treści:

  1. Badania diagnostyczne
  2. Co to jest cytodiagnostyka?
  3. Cytodiagnostyka – cytologia złuszczeniowa
  4. Cytodiagnostyka – cytologia aspiracyjna
  5. Cytodiagnostyka – wady i zalety
  6. Źródła

Badania diagnostyczne

Celem badań diagnostycznych jest ocena stanu zdrowia, wykrycie nieprawidłowości oraz różnego rodzaju schorzeń toczących się w organizmie. Ważne jest to, że pozwalają one nie tylko na zdiagnozowanie choroby na wczesnym etapie rozwoju, ale również bywają pomocne w doborze odpowiedniej metody leczenia. Przeprowadza się je także w okresie terapii chorego, ponieważ pomagają w ocenie jej skuteczności. Do badań diagnostycznych zaliczamy ogólne i specjalistyczne badania lekarskie, diagnostykę obrazową, endoskopową oraz procedury laboratoryjne.

Co to jest cytodiagnostyka?

Cytodiagnostyka to dział patomorfologii oraz metoda diagnostyczna stosowana w medycynie. Na czym polega? Lekarz (cytodiagnosta) pod mikroskopem szczegółowo dokonuje analizy składu komórkowego otrzymanego preparatu cytodiagnostycznego i bada komórki pod kątem wykrycia nieprawidłowości w ich budowie morfologicznej. Materiał, który otrzymuje specjalista może być w formie:

  • Rozmazu cytologicznego – materiał zostaje rozprowadzony na szkiełku podstawowym, po czym natychmiast jest utrwalony. Rozmazy cytologiczne mają ograniczoną możliwość wykonania badań dodatkowych.
  • Cytobloku/cytobloczku – materiał, podobnie jak w przypadku procedury histopatologicznej, zostaje utrwalony, a następnie zatopiony w bloczku parafinowym. Cytobloczki pozwalają na przeprowadzenie dodatkowych badań.

Cytodiagnostyka zwana jest inaczej cytopatologią, diagnostyką cytologiczną lub cytologią. Stosowana jest głównie w diagnostyce i leczeniu zmian o charakterze nowotworowym. Cytologię wykorzystuje się również jako badanie przesiewowe. W zależności od tego, w jaki sposób zostaje pobrany materiał do badania, cytodiagnostykę dzielimy na cytologię złuszczeniową oraz cytologię aspiracyjną. W odróżnieniu od badań histopatologicznych, badanie cytodiagnostyczne nie pozwala na ocenę pozycji komórek w ich naturalnym otoczeniu tkankowym – w stosunku do naczyń etc.

Cytodiagnostyka – cytologia złuszczeniowa

Cytologia złuszczeniowa (exfoliatywna) polega na mikroskopowej ocenie komórek, które uległy samoistnemu złuszczeniu na powierzchni narządu, tkanki albo zostały pobrane w postaci wymazu. Materiał do badań pobierany jest z wydzielin i wydalin, płynów jamy ciała, popłuczyn i wymazów szczoteczkowych. Cytologia złuszczeniowa obejmuje między innymi:

  • Cytologię szyjki macicy – zalecaną formą przez Polskie Towarzystwo Patologów jest cytologia o podłożu płynnym.
  • Cytologię złuszczeniową układu moczowego – badany jest mocz z drugiej lub kolejnej mikcji w ciągu dnia.
  • Cytologię płynów jamy ciała – analizowany jest płyn z opłucnej, osierdzia, otrzewnej.
  • Cytologię układu oddechowego – badaniu poddaje się plwocinę, wydzielinę/popłuczynę z drzewa oskrzelowego.
  • Cytologię złuszczeniową materiału z dróg żółciowych i trzustki.
  • Cytologię płynu z torbieli.

Cytodiagnostyka – cytologia aspiracyjna

Cytodiagnostyka aspiracyjna (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, BAC) polega na mikroskopowym badaniu zaaspirowanego materiału pobranego w trakcie nakłucia zmiany. BAC stosuje się najczęściej w przypadku badania wyczuwalnych oraz niewyczuwalnych palpacyjnie guzów: np. piersi, tarczycy oraz w badaniu węzłów chłonnych. Średnica igły stosowanej do nakłuć wynosi od 0,4 mm do 0,6 mm. Czasami do odpowiedniego jej naprowadzenia wykorzystuje się ultrasonografię lub tomografię komputerową – wtedy do czynienia mamy z biopsją cienkoigłową celowaną.

Cytodiagnostyka – wady i zalety

Niewątpliwą zaletą badań cytodiagnostycznych jest to, że przeprowadza się je szybko. Istnieje również możliwość ich powtórzenia. Bardzo ważnym czynnikiem jest fakt, że badania są mało inwazyjne i zwykle nie wymagają podania pacjentowi znieczulenia ogólnego. W porównaniu do badania histopatologicznego, jak już wspomniano, cytologia jest jednak mniej dokładna i nie pozwala na ocenę topografii tkankowej. Dlatego w niektórych przypadkach wynik badania cytologicznego nie jest wystarczający do postawienia trafnej diagnozy – w takiej sytuacji lekarz zazwyczaj kieruje chorego na badanie histopatologiczne.

Źródła:

  1. Polskie Towarzystwo Patologów, Standardy organizacyjne oraz standardy postępowania w patomorfologii, Wytyczne dla zakładów/pracowni patomorfologii, online: http://pol-pat.pl/index.php/2020/08/29/standardy-i-wytyczne-w-patomorfologii/, dostęp: 23.03.2023.
  2. Olszewski Włodziemierz, Diagnostyka cytologiczna, online: https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1046,diagnostyka-cytologiczna, dostęp: 23.03.2023.