Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego to badanie stosowane w diagnostyce hematologicznej, czyli w diagnostyce chorób układu krwiotwórczego. Na czym polega oraz jakie są wskazania do jej przeprowadzenia?
Spis treści:
- Biopsja szpiku kostnego – co to jest?
- Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego
- Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego – wskazania
- Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego – przeciwwskazania
- Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego – przebieg badania
- Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego – powikłania
- Biopsja aspiracyjna szpiku a trepanobiopsja
- Źródła
Biopsja szpiku kostnego – co to jest?
W diagnostyce chorób układu krwiotwórczego, biopsja szpiku kostnego odgrywa często kluczową rolę – niekiedy jej wynik stanowi podstawę do postawienia jednoznacznej diagnozy. Badanie polega na punkcji kości płaskich, w których zachodzi proces tworzenia krwi – najczęściej jest to talerz biodrowy lub (zdecydowanie rzadziej) mostek. Pobrany materiał przekazywany jest do badania patomorfologicznego: cytologicznego, histopatologicznego, badania immunohistochemicznego czy molekularnego. Pobranie materiału przeprowadza się drogą biopsji aspiracyjnej lub trepanobiopsji.
Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego
W trakcie biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego lekarz pobiera materiał (krew szpikową – płynną część szpiku kostnego) najczęściej z kolca biodrowego. Jeśli doszło do nieudanej aspiracji z kości biodrowej lub pacjent przeszedł radioterapię miednicy, materiał diagnostyczny można pobrać z rękojeści mostka. Pozyskany drogą biopsji aspiracyjnej materiał przekazywany jest do laboratorium patomorfologicznego, gdzie poddaje się go mikroskopowej ocenie cytologicznej, a jeśli zachodzi konieczność – badaniu immunofenotypowemu i/lub cytogenetycznemu. Dzięki tym procedurom lekarz ma możliwość ocenić wygląd, genetykę oraz inne charakterystyczne cechy pobranych komórek, a w przypadku stwierdzenia nowotworu – określić jego pochodzenie, zaproponować właściwe leczenie oraz oszacować rokowania.
Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego – wskazania
Podstawowym wskazaniem do przeprowadzenia biopsji szpiku kostnego jest nieprawidłowy wynik morfologii krwi obwodowej, mogący wskazywać na rozwój choroby układu krwiotwórczego. Niepokój lekarza powinien wzbudzić np. niedobór lub nadmiar komórek krwi obwodowej (erytrocytów, leukocytów, płytek krwi), czy obecność form niedojrzałych. Wskazaniem do przeprowadzenia biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego są również zmiany na kościach (wyczuwalne zgrubienia, guzy) czy gorączka niewiadomego pochodzenia. Procedurę przeprowadza się także w trakcie oraz po zakończeniu leczenia hematologicznego.
Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego – przeciwwskazania
W zasadzie nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do przeprowadzenia zabiegu biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego, jednak szczególną ostrożność należy zachować w przypadku pacjentów cierpiących na zaburzenia krzepnięcia krwi (np. na hemofilię) oraz małopłytkowość.
Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego – przebieg badania
Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym (znieczulenie obejmuje tkankę podskórną oraz okostną), po wcześniejszym odkażeniu skóry. Odpowiednią do danej lokalizacji igłę do biopsji wprowadza się ruchem obrotowym w kolce biodrowe, będące częścią miednicy. Jeśli materiał pobierany jest z kolca biodrowego przedniego, pacjent leży na plecach, jeśli z tylnego – proszony jest o położenie się na brzuchu. Przy pomocy specjalnej strzykawki, wykorzystując powstałe w niej podciśnienie, specjalista dokonuje aspiracji szpiku. Igła wyposażona jest w specjalny ogranicznik, który nie pozwala na jej zbyt głębokie wprowadzenie. Po zakończeniu procedury, na miejsce wkłucia zakładany jest jałowy opatrunek.
Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego – powikłania
Powikłania po przeprowadzeniu biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego są rzadkie. W niezwykle wyjątkowych sytuacjach może dojść do złamania igły, przedłużającego się krwawienia, długotrwałego dyskomfortu w miejscu pobierania szpiku czy miejscowego stanu zapalnego. Każdy niepokojący objaw, który pojawił się po zabiegu należy niezwłocznie zgłosić lekarzowi.
Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego a trepanobiopsja
Innym badaniem niezwykle istotnym w diagnozowaniu chorób hematologicznych jest trepanobiopsja szpiku kostnego. Procedura pobrania materiału do badania przeprowadzana jest często podczas zabiegu, kiedy pozyskiwany jest aspirat szpiku. Podczas badania specjalista pobiera szpik wraz z wycinkiem tkanki kostnej; następnie materiał zostaje poddany badaniu histopatologicznemu. Wynik trepanobiopsji jest więc bardziej precyzyjny od wyniku biopsji aspiracyjnej szpiku, ponieważ badaniu zostają poddane tkanki, a nie jak w przypadku krwi szpikowej – komórki.
Źródła
- Królikiewicz-Kurek Patrycja, Biopsja szpiku kostnego – wskazania i przebieg, online: https://gemini.pl/poradnik/artykul/biopsja-szpiku-kostnego-wskazania-i-przebieg/, dostęp: 20.01.2024.
- Lewandowski Krzysztof, Szczepański Tomasz, Rekomendacje Kolegium Medycyny Laboratoryjnej w Polsce (KMLP) dotyczące wykonywania biopsji aspiracyjnej i oceny cytologicznej szpiku kostnego, Acta Hematologica Polonica 46(2015), 254-261.
- Karlikowska Monika, Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego, online: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/170431,biopsja-aspiracyjna-szpiku-kostnego, dostęp: 20.01.2024.
