Potworniak dojrzały jajnika – objawy i leczenie

Potworniak dojrzały jajnika to nowotwór o łagodnym charakterze i dobrych rokowaniach. Niewielka zmiana zwykle nie daje żadnych objawów i wykrywana jest przypadkowo podczas wykonywania USG ginekologicznego. Leczenie daje dobre rezultaty i polega na chirurgicznym usunięciu masy nowotworowej.

Spis treści:

1. Czym jest potworniak dojrzały?
2. Potworniak dojrzały jajnika
3. Potworniak dojrzały jajnika – objawy
4. Potworniak dojrzały jajnika – diagnostyka
5. Potworniak dojrzały jajnika – leczenie
6. Potworniak dojrzały jajnika – rokowania
7. Źródła

Czym jest potworniak dojrzały?

Potworniak dojrzały (łac. teratomata adultum) to łagodny nowotwór germinalny, powstający w wyniku różnicowania się komórek rozrodczych w kierunku utkania zarodka, przy czym proces ten w żaden sposób nie jest związany z ciążą. Nowotwór tego rodzaju najczęściej zlokalizowany jest w gonadach żeńskich – jajnikach. Potworniak dojrzały może również rozwinąć się w jądrach, śródpiersiu, przestrzeni zaotrzewnowej, nosogardzieli oraz ośrodkowym układzie nerwowym.

Potworniak dojrzały jajnika

Potworniak dojrzały jajnika stanowi 10-20% wszystkich zmian nowotworowych jajnika oraz 95% wszystkich potworniaków jajnika. Zmiany tego typu klinicznie dzielimy na:

• guzy lite – zbudowane są z dojrzałych struktur wszystkich trzech listków zarodkowych, występują u młodych kobiet oraz dzieci. Często zbudowane są z aktywnej hormonalnie tkanki tarczycy, co ma istotny wpływ na funkcje oraz kondycję organizmu kobiety.
• zmiany torbielowate (zwane również torbielami skórzastymi) – występują znacznie częściej, są to nowotwory wielokomorowe. Zróżnicowane komórki tworzą tkanki, które są podobne do prawidłowych, właściwie rozwiniętych struktur, takich jak np. skóra, zęby, włosy, kości, tkanki przewodu pokarmowego.
  Potworniak zwykle zlokalizowany jest na jednym jajniku, w około 8-15% przypadków zmiana pojawia się obustronnie.

Potworniak dojrzały jajnika – objawy

Objawy potworniaka dojrzałego jajnika są bardzo podobne do symptomów, jakie mogą dawać inne zmiany nowotworowe rozwijające się w obrębie jajników. Stopień ich nasilenia zwykle związany jest z rozmiarem i lokalizacją guza. Małe zmiany często nie dają żadnych symptomów i wykrywane są podczas badania USG.
Część kobiet, u których rozwija się potworniak dojrzały jajnika, skarży się na częste oddawanie moczu oraz bóle brzucha, spowodowane uciskiem tkanek przez rosnącą masę nowotworową. Charakterystyczne jest zwiększenie obwodu brzucha, bóle w podbrzuszu, nieregularne miesiączki lub inne zaburzenia cyklu miesiączkowego. Czasami pojawiają się objawy żołądkowo-jelitowe, do których zaliczamy nudności, zaparcia czy biegunki. Jeśli potworniak dojrzały jajnika ma charakter guza litego zbudowanego z aktywnej hormonalnie tkanki tarczycy, kobieta może odczuwać objawy typowe dla nadczynności gruczołu tarczowego (np. nadmierna potliwość, uczucie gorąca, osłabienie, drżenie rąk, rozdrażnienie, chudnięcie mimo apetytu).
Najczęstszym powikłaniem nowotworu mającego charakter torbielowaty, jest skręt szypuły torbieli lub zapalenie otrzewnej, wynikające z pęknięcia torbieli i przedostania się jej treści do jamy otrzewnowej.

Potworniak dojrzały jajnika – diagnostyka

Potworniak dojrzały jajnika najczęściej diagnozowany jest podczas ginekologicznego badania USG. W razie wątpliwości, lekarz może zlecić dodatkowe procedury, takie jak np.:

• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny,
• badanie stężenia markerów nowotworowych CA 125, CEA i CA 19-9.

Potworniak dojrzały jajnika – leczenie

Leczenie potworniaka polega na chirurgicznym usunięciu zmiany, która w dalszej kolejności przekazywana jest do badania histopatologicznego. Zabieg najczęściej wykonywany jest laparoskopowo. W przypadku rozległej zmiany, lekarz może zadecydować o usunięciu jajnika i/lub jajowodu.

Potworniak dojrzały jajnika – rokowania

Jak wspomniano wcześniej, potworniak dojrzały jajnika jest nowotworem łagodnym; transformacja złośliwa jest zjawiskiem bardzo rzadkim (częściej proces ten dotyczy potworniaków dojrzałych mających charakter guza litego). Rokowania są dobre – usunięcie zmiany zwykle prowadzi do ustąpienia objawów.

Źródła

1. Ziober-Malinowska Patrycja (i in.), Nowotwory złośliwe w dojrzałych potworniakach jajnika, Current Gynecologic Oncology, 2016, 14 (4), 204–211.
2. Rogoziński Paweł (i in.), Duży potworniak śródpiersia przedniego – powikłanie diagnostyki inwazyjnej, Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska 2012; 3: 334–339.
3. Bal Jarosław (i in.), Wybrane szlaki molekularne komórki w patogenezie potworniaków jajnika, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2009; 63: 242-249.
4. Wasserman Jason, Mature cystic teratoma of the ovary, online: https://www.mypathologyreport.ca/diagnosis-library/mature-cystic-teratoma/, dostęp: 02.02. 2024.
5. Jasielski Piotr, Potworniak i inne nowotwory germinalne jajnika, online: https://www.doz.pl/czytelnia/a12456-Potworniak_i_inne_nowotwory_germinalne_jajnika, dostęp: 02.02.2024.