Kostniak to łagodna zmiana nowotworowa zwykle nie stanowiąca zagrożenia dla zdrowia oraz życia. Często wykrywana jest przypadkowo w trakcie badań obrazowych. Kostniaki zazwyczaj nie dają objawów i nie wymagają leczenia.
Spis treści:
- Co to jest kostniak?
- Kostniaki – podział
- Kostniak – przyczyny
- Kostniak – objawy
- Kostniak – diagnostyka
- Kostniak – leczenie
- Kostniak – źródła
Co to jest kostniak?
Kostniak (łac. osteoma) to łagodny nienabłonkowy nowotwór, który diagnozowany jest w obrębie kości długich kończyn oraz kręgosłupa; występuje również w kościach głowy (wówczas zwykle zlokalizowany jest w zatokach przynosowych). Zmiana może wywodzić się z okostnej (w takiej sytuacji pojawia się zewnętrzne, kuliste lub jajowate uwypuklenie); może także rosnąć wewnątrz kości doprowadzając do jej zniekształcenia/rozdęcia.
Kostniaki rosą powoli (do 1 mm rocznie). W rzadkich przypadkach mogą być lokalnie agresywne. Najczęściej rozwijają się u młodzieży oraz młodych dorosłych w wieku poniżej 30 lat. Bywa, że pojawiają się również u osób starszych.
Kostniaki – podział
Wyróżniamy następujące rodzaje kostniaków:
- kostniaki czaszki – pojawiają się na kościach twarzoczaszki;
- kostniaki kostninowe (łac. osteroid osteoma) – zwane inaczej kostniakami kostnawymi. Zmiany są niewielkie (do 1 cm), najczęściej pojawiają się w trzonach i przynasadach kości udowej oraz piszczelowej, nieco rzadziej w kościach ramion, łopatki i miednicy. Zwykle rozwijają się u młodych mężczyzn;
- kostniaki zarodkowe (łac. osteoblastoma benignum) – występują bardzo rzadko, są większe od kostniaków kostnawych, mogą zaatakować niemal każdą kość, najczęściej jednak zlokalizowane są w kręgosłupie.
Podział histologiczny kostniaków wyróżnia:
- kostniaki zbudowane ze zwartej kości (łac. ivory osteoma);
- kostniaki zbudowane z substancji gąbczastej (łac. mature osteoma);
- kostniaki mieszane.
Kostniak – przyczyny
Etiologia kostniaka nie jest do końca poznana. Zakłada się, że do możliwych przyczyn należą:
- czynniki genetyczne – schorzeniem, któremu mogą towarzyszyć kostniaki, jest zespół Gardnera będący odmianą rodzinnej polipowatości,
- infekcje,
- urazy,
- aktywacja wzrostu komórek zarodkowych.
Kostniak – objawy
Objawy kostniaka zależą od lokalizacji zmiany i jej wielkości. Czasami można wyczuć go w badaniu palpacyjnym.
Kostniaki zlokalizowane w zatokach przynosowych najczęściej skutkują bólem głowy, nawracającymi stanami zapalnymi zatok oraz niedrożnością nosa.
Typowym objawem kostniaka kostnawego oraz zarodkowego jest ból kości po wysiłku fizycznym lub w nocy (w przypadku tego pierwszego dolegliwości bólowe ustępują po przyjęciu salicylanów).
Kostniak – diagnostyka
Pierwszym badaniem, które wykonuje lekarz podejrzewający kostniaka, jest badanie przedmiotowe pacjenta. Pogłębiona diagnostyka opiera się na badaniach obrazowych: tomografii komputerowej oraz zdjęciach RTG. Ostateczne rozpoznanie dokonywane jest na podstawie badania histopatologicznego usuniętej zmiany. Kostniaki zatok przynosowych należy różnicować z polipami czy zmianami nowotworowymi o charakterze złośliwym. Kostniaki zarodkowe oraz kostnawe należy różnicować z innymi nowotworami kości, takimi jak np. chrzęstniak, wyrośl chrzęstno-kostna czy złośliwe guzy kościotwórcze.
Kostniak – leczenie
W większości przypadków kostniaki nie wymagają leczenia, chyba że wywołują np. dolegliwości bólowe związane z uciskiem na okoliczne nerwy lub szybko rosną. Leczenie kostniaka polega na jego chirurgicznym usunięciu. Jeśli zmiana ma duże rozmiary i rozwija się np. w zatokach czołowych, konieczne jest jej usunięcie. Postępowanie chirurgiczne polega na radykalnej resekcji ogniska, czasami z marginesem zdrowej tkanki. Zaniedbanie problemu może bowiem prowadzić do groźnych powikłań, takich jak np. odma wewnątrzczaszkowa, zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych czy ślepota jednooczna.
Sposób usunięcia kostniaka zależy od jego lokalizacji oraz rozmiarów. Rokowania są pomyślne, bardzo rzadko problem może nawracać.
Źródła
- Mroczyk Bartosz (i in.), Kostniak zatok przynosowych u 53-letniego pacjenta – opis przypadku, Postępy w Chirurgii Głowy i Szyi 2016; 1: 22–25.
- Bełdzińska Karolina (i in.), Kostniaki głowy w materiale Kliniki Otolaryngologii w Gdańsku w latach 2012–2019, Polski Przegląd Otolaryngologiczny, 2021: 10 (1): 18-21.
- Woźniak Joanna, Czy kostniak jest groźny? Miejsca występowania i rokowania, online, dostęp: 14.04.2024.
