Schorzenie onkologiczne jest wyzwaniem nie tylko dla organizmu chorego, ale również dla jego psychiki. Przeważnie wiąże się z ogromnym stresem oraz wyniszczeniem organizmu spowodowanym zarówno obecnością choroby, jak i koniecznością zastosowania często agresywnych form leczenia – wówczas nierzadko pojawia się tzw. zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego. Chorzy czują się osłabieni z uwagi np. na zmniejszenie poboru składników odżywczych, obniżenie nastroju, nierzadko depresję, stany lękowe, zaburzenia snu, przewlekły ból czy brak aktywności fizycznej. Leczenie zespołu przewlekłego zmęczenia nowotworowego najczęściej wymaga od zespołu medycznego interdyscyplinarnego podejścia.
Spis treści:
- Czym jest zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego?
- Zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego – przyczyny
- Zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego – objawy
- Zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego – leczenie
- Źródła
Czym jest zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego?
Zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego (ang. cancer-related fatigue, CRF) to długotrwałe uczucie osłabienia/znużenia fizycznego, emocjonalnego oraz poznawczego przez osoby chore na nowotwory złośliwe. Wyczerpanie związane jest z obecnością nowotworu i/lub leczeniem onkologicznym i często występuje nawet w sytuacji, kiedy leczenie zostało już zakończone. Odczuwane zmęczenie jest nieproporcjonalne do aktualnej aktywności i znacznie pogarsza jakość życia chorego.
Zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego – przyczyny
Przyczyny zespołu przewlekłego zmęczenia nowotworowego są złożone, różnorodne i indywidualne dla każdego chorego. Związane są głównie z rodzajem i stopniem zaawansowania schorzenia onkologicznego oraz innymi chorobami towarzyszącymi. Nowotwory złośliwe wyniszczają organizm, powodując jego osłabienie (tzw. wyniszczenie nowotworowe). Niektórym schorzeniom onkologicznym towarzyszy anemia, mająca istotne znaczenie dla samopoczucia.
Szacuje się, że CRF występuje u 70 – 100% pacjentów poddanych chemioterapii, immunoterapii, radioterapii, a także terapii chirurgicznej, bez względu na stopień zaawansowania choroby, choć nasilenie objawów może być intensywniejsze u osób z zaawansowanym procesem nowotworowym.
Zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego – objawy
Chorzy cierpiący na CFR odczuwają przewlekłe znużenie i brak sił. Szybko się męczą, nawet podczas wykonywania najprostszych czynności – najczęściej zmęczenie nie mija po odpoczynku. Zwykle zgłaszają bezsenność, problemy z koncentracją, niechęć do wysiłku fizycznego i psychicznego oraz znaczne obniżenie nastroju. To wszystko sprawia, że u chorego nierzadko pojawiają się problemy z codzienną aktywnością, utrzymaniem relacji międzyludzkich i wykonywaniem pracy. Samopoczucie często jest tak złe, że chorzy rezygnują z dalszego leczenia, badań kontrolnych czy rehabilitacji. U niektórych chorych objawy CFR utrzymują się nawet kilka lat po zakończeniu leczenia.
Zespół przewlekłego zmęczenia nowotworowego – leczenie
Z uwagi na fakt, że CRF jest zjawiskiem złożonym, wielowymiarowym i nie do końca poznanym, jego leczenie stanowi często wyzwanie dla lekarzy i nierzadko wymaga podejścia wielodyscyplinarnego. Bardzo często konieczne jest zaangażowanie specjalistów nie tylko z dziedziny onkologii, ale również psychologii, psychiatrii, fizjoterapii, dietetyki.
Bardzo istotne znaczenie ma edukacja pacjenta (od którego w ogromnej mierze zależą efekty leczenia), uzmysłowienie mu mechanizmu i rozwoju istniejącego problemu oraz przedstawienie propozycji leczenia CRF. Chory powinien zdawać sobie sprawę z faktu, że złe samopoczucie jest skutkiem ubocznym procesu chorobowego i zastosowanej terapii a niekoniecznie świadczy o agresywnym rozwoju choroby onkologicznej.
Terapia CRF obejmuje między innymi:
- wprowadzenie odpowiedniej, zbilansowanej diety;
- podjęcie działań relaksacyjnych (medytacja, czytanie, słuchanie muzyki);
- poradnictwo psychoonkologiczne, psychoterapię (zalecana pomoc psychoonkologa);
- aktywność fizyczną dostosowaną do możliwości chorego;
- leczenie farmakologiczne w przypadku nasilonych objawów (np. leczenie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwdepresyjne, psychostymulujące itp.).
Forma leczenia zespołu przewlekłego zmęczenia nowotworowego zależy od możliwości pacjenta, rodzaju i stopnia nasilenia objawów. Często terapia jest długotrwała, trudna i nie w pełni skuteczna. Jednak należy pamiętać o tym, że wiedza i odpowiednie nastawienie psychiczne chorego może znacznie poprawić rokowania związane z przebiegiem i leczeniem CRF.
Źródła
- Golon Kamila, Kaczmarek-Borowska Bożena, Zespół przewlekłego zmęczenia u chorych z rozpoznaniem nowotworu złośliwego, Problemy Nauk Stosowanych, 2017, 6, 127-134.
- Rubach Martyna, Zespół zmęczenia u pacjentów onkologicznych – wytyczne ESMO, dostęp: 13.06.2024.
- Buss Tomasz, Wybrane metody zwalczania zmęczenia w przebiegu choroby nowotworowej, Medycyna Paliatywna w Praktyce 2008; 2, 4, 148–154.
