Rak prostaty to groźna choroba nowotworowa, rozwijająca się mężczyzn po 40. roku życia. Warto znać pierwsze objawy schorzenia – w przypadku ich pojawienia się, należy udać się do lekarza. Wczesne wykrycie nowotworu wiąże się z pomyślnym rokowaniem.
Spis treści:
- Rak prostaty – co to za choroba?
- Rak prostaty – przyczyny
- Rak prostaty – objawy
- Rak prostaty – diagnostyka
- Rak prostaty – leczenie
- Rak prostaty – przerzuty
- Źródła
Rak prostaty – co to za choroba?
Rak prostaty (ang. prostate cancer, PCa), zwany inaczej rakiem stercza czy rakiem gruczołu krokowego, jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z tkanki nabłonkowej. Jest to najczęściej spotykany nowotwór złośliwy gruczołu krokowego (oprócz niego w obrębie prostaty diagnozowane są również mięsaki, raki nabłonka przejściowego odcinka cewkowego stercza itp.).
W większości przypadków rak prostaty rozwija się w obwodowej części gruczołu, zwykle wieloogniskowo. Stanowi około 20% wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn. Zachorowalność na raka prostaty w krajach uprzemysłowionych niestety systematycznie wzrasta; w Polsce każdego roku wykrywany jest u około 15 000 osób, a umiera z tego powodu około 5 000 mężczyzn. Choroba czasami mylnie kojarzona jest z łagodnym rozrostem prostaty, który nie jest schorzeniem o charakterze złośliwym, nie daje przerzutów, wymaga wprawdzie leczenia oraz kontrolowania, ale nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia mężczyzny.
Rak prostaty – przyczyny
Przyczyny raka prostaty nie są do końca poznane; za najważniejsze czynniki, zwiększające ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego, uważa się między innymi:
- wiek powyżej 40 lat (schorzenie diagnozuje się najczęściej po ukończeniu 70. roku życia, rzadko u mężczyzn poniżej 50. lat);
- przypadki zachorowania na raka stercza w najbliższej rodzinie (ojciec, brat);
- niewłaściwą dietę, obfitującą w niezdrowe tłuszcze, ubogą w świeże warzywa;
- otyłość, nadwagę;
- palenie tytoniu.
Rak prostaty – objawy
Rak prostaty zwykle rozwija się powoli; w początkowej fazie choroby najczęściej nie daje żadnych objawów klinicznych. Dlatego panowie po ukończeniu 40. roku życia muszą okresowo odwiedzać lekarza urologa, aby sprawdzić stan zdrowia układu moczowo-płciowego.
W początkowej fazie choroby niekiedy pojawiają się objawy, typowe dla łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, takie jak np.: częstomocz, oddawanie moczu w godzinach nocnych, parcie na mocz, osłabiony, przerywany strumień moczu, zaburzenia erekcji.
Bodźcem do natychmiastowego udania się do lekarza są takie symptomy jak np. krew w moczu, zastoje moczu w pęcherzu, ból w lędźwiowym odcinku kręgosłupa, niezamierzona utrata masy ciała czy nawracające zakażenia dróg moczowych – symptomy te mogą świadczyć o zaawansowanym stopniu rozwoju raka prostaty. Niekiedy chory dowiaduje się o schorzeniu w momencie gdy dojdzie do złamania patologicznego, które jest następstwem przerzutu raka prostaty do układu kostnego (głównie do kręgosłupa, żeber, kości miednicy, nasad kości długich i czaszki).
Rak prostaty – diagnostyka
Pojawienie się któregokolwiek z wyżej opisanych objawów musi skłonić mężczyznę do wizyty u lekarza urologa – w ramach NFZ należy otrzymać skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (lekarz POZ).
Badania, które zleca specjalista to między innymi wymienione w kolejnści zgodnej z aktualną procedurą diagnostyczną:
- pomiar stężenia we krwi PSA (swoisty antygen prostaty, ang. prostate-specific antigen) – wysokie stężenie może (ale nie musi) wskazywać na rozwój raka prostaty (może również świadczyć o łagodnym rozroście gruczołu krokowego; zapaleniu prostaty itp.). Obserwuje się przypadki raka prostaty, którym nie towarzyszy podwyższone stężenie PSA. Ze względu na wspomniane powyżej odchylenia od zasady, wynik badania musi być interpretowany przez urologa w oparciu o wyniki badania klinicznego, wywiad etc.;
- badanie per rectum (palpacyjne badanie gruczołu krokowego przez odbyt) – umożliwia ocenę gruczołu krokowego, wykrycie patologii w jego obrębie. Wartość tego badania jest jednak ograniczona, wymaga doświadczenia od badającego i zestawienia z wynikiem pomiaru stężenia PSA, wywiadu etc.;
- ultrasonografia przezodbytnicza (ang. transrectal ultrasound, TRUS) – USG transrektalne, dzięki któremu możliwe jest zobrazowanie budowy gruczołu krokowego oraz uwidocznienie zmian w poszczególnych jego obszarach;
- ultrasonografia przezbrzuszna (ang. transabdominal ultrasonography, TAUS) w celu szerszej oceny prostaty i układu moczowego;
- tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny miednicy i jamy brzusznej pozwalające na ocenę miejscowych zmian nowotworowych i identyfikację bliskich przerzutów, dostarczająca wskazań do wykonania inwazyjnej biopsji prostaty, ostatniego etapu procedury diagnostycznej;
- biopsja gruczołu krokowego i przekazanie pobranej próbki do badania patomorfologicznego – wynik histopatologiczny rozstrzyga o dalszym postępowaniu z pacjentem i wyborze terapii.
Rak prostaty – leczenie
Rak prostaty jest nowotworem o dobrym rokowaniu pod warunkiem, że został wykryty na wczesnym etapie rozwoju, umożliwiającym skuteczną terapię. Leczenie schorzenia zależy między innymi od stopnia jego zaawansowania, charakterystyki patomorfologicznej zmiany, objawów raka gruczołu krokowego, wieku czy ogólnego stanu zdrowia chorego.
Do metod terapii raka gruczołu krokowego zaliczamy:
- leczenie operacyjne, polegające na wycięciu prostaty (stosowane jest u chorych ze zmianą ograniczoną do stercza);
- raadioterapię stosowaną zwykle u mężczyzn z nieco bardziej rozwiniętą chorobą, u których nie ma przerzutów odległych;
- chemioterapię;
- hormonoterapię – jej celem jest zmniejszenie wpływu testosteronu na rozwój nowotworu (hormon ten wykazuje działanie pobudzające komórki raka stercza), stosowana jest u chorych z zaawansowanym rakiem prostaty niekwalifikującym się do leczenia radykalnego;
- terapię ukierunkowaną molekularnie, polegającą na oddziaływaniu na szlaki molekularne warunkujące rozwój raka.
Niekiedy lekarze decydują się na wprowadzenie tzw. leczenia odroczonego czyli obserwacji pacjenta – wówczas nie wdraża się żadnej terapii, prowadzona jest ścisła obserwacja stanu zdrowia chorego; leczenie rozpoczyna się momencie pogorszenia wyników badań kontrolnych czy pojawienia się pierwszych objawów choroby. Zakłada się, że taka strategia nie ma wpływu na rokowanie związane ze schorzeniem. Leczenie odroczone proponuje się osobom, u których choroba jest w początkowym stadium zaawansowania.
Rak prostaty – przerzuty
Rak prostaty w początkowym stadium rozwoju jest ograniczony do gruczołu krokowego, z upływem czasu może naciekać na sąsiadujące tkanki. Gdy schorzenie jest zaawansowane, drogą naczyń krwionośnych i chłonnych daje przerzuty do węzłów chłonnych miednicy, kości oraz (rzadziej) do odległych narządów, takich jak np. płuca, mózg, wątroba.
Źródła:
- Portal Pacjent.gov.pl, Rak prostaty – czy warto się badać?, dostęp: 15.07.2024.
- Sikora-Kupis Bożena, Rak gruczołu krokowego, Onkologia w praktyce klinicznej – edukacja, 2019, tom 5, H9-H11.
- Wysocki Wojciech, Rak prostaty – objawy, przerzuty, leczenie, rokowanie, dostęp: 15.07.2024.
- Gośliński Jarosław, Rak prostaty – objawy, leczenie, rokowania, dostęp: 16.07.2024.
