Rak trzustki to jeden z najbardziej śmiertelnych nowotworów: rokowania związane z chorobą są bardzo niekorzystne, mediana przeżycia chorych jest krótka. Schorzenie charakteryzuje agresywny przebieg, zwykle diagnozuje się je zbyt późno.
Spis treści:
- Rak trzustki – groźna choroba nowotworowa
- Rodzaje raka trzustki
- Rak trzustki – przyczyny
- Rak trzustki – objawy
- Rak trzustki – diagnostyka
- Jakie badania należy przeprowadzić?
- Rak trzustki – leczenie
- Rak trzustki – rokowania
- Źródła
Rak trzustki – groźna choroba nowotworowa
Rak trzustki (ang. Pancreatic Cancer, PC) jest bardzo agresywnym nowotworem, który charakteryzuje się intensywnym wzrostem miejscowym oraz szybkimi przerzutami do węzłów chłonnych i odległych organów np. wątroby. W około 65% przypadków zmiana zlokalizowana jest w głowie narządu, rzadziej w trzonie lub ogonie (25%), najrzadziej choroba ma charakter wieloogniskowy.
Na raka trzustki zwykle chorują osoby w średnim lub starszym wieku. W 2020 roku na świecie schorzenie wykryto u 495 773 osób, w Europie diagnozowano je u 140 000 osób (z czego ponad 132 000 zmarło). Rak trzustki stanowi zaledwie 2% wszystkich zachorowań na nowotwory, ale niestety jest jedną z chorób onkologicznych, która najczęściej prowadzi do zgonu – w momencie wykrycia schorzenia, u zdecydowanej większości pacjentów jest ono bardzo zaawansowane, co często uniemożliwia wdrożenie skutecznego, radykalnego leczenia i prowadzi do śmierci chorego.
Rodzaje raka trzustki
Wyróżniamy dwa rodzaje raka trzustki:
- rak trzustki wywodzący się z części zewnątrzwydzielniczej (tzw. rak gruczołowy, gruczolakorak) – około 95% przypadków raka trzustki; nowotwór powstaje głównie z komórek wyściełających przewody trzustkowe;
- rak trzustki wywodzący się z części wewnątrzwydzielniczej (dokrewnej) – rozwija się z komórek produkujących hormony (guz neuroendokrynny trzustki); rokowania w przypadku tego nowotworu są dużo lepsze.
Rak trzustki – przyczyny
Nie są znane dokładne przyczyny raka trzustki, jednak do czynników, które najprawdopodobniej przyczyniają się do rozwoju choroby, zaliczamy między innymi:
- palenie tytoniu,
- nadwagę i otyłość,
- cukrzycę,
- przewlekłe stany zapalne trzustki,
- nieprawidłową dietę, bogatą w niezdrowe tłuszcze, produkty przetworzone itp.,
- czynniki genetyczne (zmiany w określonych genach supresorowych i naprawczych DNA),
- nadużywanie alkoholu,
- ekspozycję na: chlorobenzen, nikiel, chrom,
- zakażenie bakterią Helicobacter pylori, wirusami HBV, HCV.
Rak trzustki – objawy
Rak trzustki początkowo nie daje żadnych symptomów, a kiedy się pojawiają (głównie gdy choroba jest zaawansowana), nie są specyficzne, dlatego często przypisuje się je innym jednostkom chorobowym. Chorzy, u których występują symptomy mogące świadczyć o rozwoju schorzenia, zwykle lekceważą je i zgłaszają się do lekarza zbyt późno.
Rak trzustki manifestuje się dolegliwościami bólowymi w nadbrzuszu lub prawym podżebrzu oraz bólem środkowego odcinka kręgosłupa, pomiędzy łopatkami. Chorzy zgłaszają niezamierzony spadek masy ciała, zmiany w wyglądzie i zapachu stolca (żółte, tłuste, śmierdzące stolce), problemy z trawieniem, uczucie sytości przed posiłkiem, utratę apetytu, biegunkę czy wymioty. Często pojawia się zażółcenie skóry, oczu oraz świąd skóry. Objawy raka trzustki to również zakrzepica żylna, zakrzepowe zapalenie żył oraz rozwijająca się cukrzyca (która, jak wspomniano wcześniej, może być także przyczyną choroby). Pojawić się mogą również: wodobrzusze, powiększenie węzłów chłonnych oraz obrzęki obwodowe.
Rak trzustki – diagnostyka
Z uwagi na fakt, że rak trzustki nie daje specyficznych objawów, chorzy zbyt późno trafiają do lekarza. Dodatkowo, diagnostyka tego rodzaju nowotworu nie należy do łatwych: aby wykryć chorobę należy przeprowadzić szereg badań laboratoryjnych oraz obrazowych.
Rak trzustki – jakie badania należy przeprowadzić?
Do głównych badań diagnostycznych w kierunku raka trzustki należą miedzy innymi:
- morfologia krwi;
- wykładniki funkcji wątroby;
- oznaczenie stężenia markera nowotworowego CA19-9;
- klasyczne USG jamy brzusznej – nieinwazyjne i bezpieczne badanie obrazowe, dzięki któremu lekarz jest w stanie wstępnie ocenić kondycję trzustki;
- tomografia komputerowa jamy brzusznej z kontrastem – badanie dużo dokładniejsze niż USG;
- endosonografia trzustki – dzięki głowicy USG wprowadzonej do organizmu pacjenta poprzez przełyk, żołądek czy dwunastnicę, specjalista ma możliwość dokładnego zobrazowania zmian w obrębie trzustki;
- endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) – jedna z najdokładniejszych metod obrazowania RTG dróg żółciowych i przewodów trzustkowych dzięki wprowadzonemu endoskopowi w okolice dwunastnicy oraz podaniu w te okolice środka kontrastującego;
- rezonans magnetyczny – bardzo dokładna metoda badania, którego celem jest ocena kondycji narządów jamy brzusznej, w tym trzustki;
- badanie histopatologiczne próbki pobranej śródoperacyjnie, laparoskopowo, z wykorzystaniem endosonografii lub biopsji przezskórnej (biopsja trzustki).
Rak trzustki – leczenie
Jedną z metod leczenia raka trzustki jest radykalne, operacyjne wycięcie guza. Niestety zabieg chirurgiczny (który w połączeniu z chemioterapią daje szansę na wyleczenie) można przeprowadzić u nielicznych pacjentów – tych, u których choroba została zdiagnozowana na bardzo wczesnym etapie rozwoju (około 15-20% przypadków). Warto podkreślić, że operacja trzustki jest procedurą skomplikowaną, niosącą ze sobą duże ryzyko powikłań.
Medycyna spersonalizowana w przypadku raka trzustki nie daje jeszcze większych nadziei – leczenie celowane można zaproponować jedynie bardzo wąskiej grupie pacjentów, u których zdiagnozowano mutacje w genach BRCA1 czy BRCA2 (około 10-15% przypadków). Immunoterapia, stosowana coraz powszechniej i z coraz większymi sukcesami w leczeniu innych typów nowotworów, w przypadku raka trzustki również nie przynosi spodziewanych efektów i można ją zastosować w bardzo nielicznych przypadkach.
Większości pacjentów wymaga opieki paliatywnej, w której wykorzystuje się resekcje łagodzące (np. zespolenia omijające) oraz klasyczną chemioterapię i radioterapię (które nie przynoszą często zamierzonych efektów). Zwykle chorzy potrzebują wdrożenia terapii żywieniowej, wprowadzenia skutecznych metod walki z bólem, a nierzadko również opieki psychologicznej.
Rak trzustki – rokowania
Niestety postępy w zakresie skutecznego leczenia raka trzustki (w porównaniu z innymi nowotworami złośliwymi) są zdecydowanie niezadowalające, dlatego rokowania zwykle są niepomyślne. Z roku na rok zauważalny jest nie tylko wzrost zachorowalności na tę chorobę, ale również wzrost umieralności– przewiduje się, że do 2030 roku rak trzustki będzie drugą przyczyną zgonów (po raku płuca) wywołanych chorobą onkologiczną. 5-letnie przeżycie wszystkich chorych (bez względu na stopień zaawansowania choroby) średnio wynosi tylko 8%.
Jak wspomniano wcześniej, choroba najczęściej wykrywana jest w zaawansowanym stadium rozwoju, co zmniejsza, a wręcz często przekreśla, szanse na skuteczne leczenie. Niestety nawet u pacjentów, u których nie zdiagnozowano przerzutów odległych i którzy zostali poddani radykalnemu leczeniu, z dużym prawdopodobieństwem dojdzie do nawrotu choroby lub rozwoju schorzenia.
Źródła:
- Kraj Leszek, Kurier Medyczny, Rak trzustki jest najtrudniejszym nowotworem, Kurier Medyczny, 02/2022, 24-25.
- Wojtasiński Zbigniew, Onkolog: wykrycie raka trzustki nie musi być wyrokiem śmierci, dostęp: 19.08.2024.
- Wysocki Wojciech, Rak trzustki – objawy nowotworów złośliwych trzustki – diagnoza i rokowania, dostęp: 19.08.2024.
- Kalak Małgorzata, Predyspozycje genetyczne i dziedziczne raka trzustki, dostęp: 19.08.2024.
