Rak kolczystokomórkowy skóry wywodzi się z komórek rogowaciejących warstwy kolczystej naskórka. Jest nowotworem złośliwym, który może rozwinąć się samoistnie, powstać na podłożu wzmożonego rogowacenia naskórka czy leukoplakii. Najskuteczniejszą formą terapii schorzenia jest radykalne chirurgiczne wycięcie zmiany. Rokowania są pomyślne, pod warunkiem wdrożenia skutecznego leczenia choroby w początkowej fazie rozwoju.
Spis treści:
- Nowotwory złośliwe skóry
- Czym jest rak kolczystokomórkowy?
- Rak kolczystokomórkowy – przyczyny
- Rak kolczystokomórkowy – objawy
- Rak kolczystokomórkowy – diagnostyka
- Rak kolczystokomórkowy – leczenie
- Rak kolczystokomórkowy – rokowania
- Rak kolczystokomórkowy – profilaktyka
- Źródła
Nowotwory złośliwe skóry
W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe skóry. W zależności od typu, choroba manifestuje się różnymi objawami, przebiegiem, inne jest leczenie i rokowanie.
Nowotwory złośliwe skóry dzielimy na:
- nowotwory barwnikowe – wywodzą się z melanocytów, najczęściej są to czerniaki;
- nowotwory niebarwnikowe – nie wywodzą się z melanocytów, zaliczamy do nich raka podstawnokomórkowego (najczęstszy złośliwy nowotwór skóry – około 80% przypadków), raka kolczystokomórkowego (około 20% zachorowań), nowotwory brodawkowate i inne.
Czym jest rak kolczystokomórkowy?
Rak kolczystokomórkowy (ang. squamous cell carcinoma, SCC) jest niebarwnikowym nowotworem skóry, wywodzącym się z komórek nabłonka płaskiego – powstaje na skutek nadmiernego podziału komórek rogowaciejących warstwy kolczystej naskórka (keratynocytów). Może powstać na skórze każdego regionu ciała lub w błonach śluzowych, jednak zmiany najczęściej pojawiają się w obrębie głowy i szyi, rzadziej na tułowiu czy kończynach. Choć choroba zwykle rozwija się w 8. dekadzie życia, coraz częściej diagnozuje się ją już u osób, które ukończyły 60. lat i młodszych.
Rak kolczystokomórkowy jest złośliwy głównie miejscowo (tzw. nowotowór półzłośliwy), ryzyko przerzutów do okolicznych węzłów chłonnych szacuje się na około 4%. Nowotwór stanowi jednak istotny problem kliniczny, ponieważ nacieka i niszczy okoliczne tkanki, co często prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych oraz defektów kosmetycznych.
Rak kolczystokomórkowy – przyczyny
Główną przyczyną rozwoju raka kolczystokomórkowego jest długotrwała, intensywna ekspozycja na promieniowanie UV (ang. ultraviolet radiation). Dlatego na zachorowanie szczególnie narażone są osoby wykonujące prace na świeżym powietrzu (ogrodnicy, sadownicy, rolnicy, marynarze, pracownicy sektora budowlanego itp.), osoby często opalające się oraz korzystające z solariów.
Kolejnym czynnikami sprzyjającymi rozwojowi raka kolczystokomórkowego są między innymi:
- jasny fototyp skóry,
- wiek powyżej 50. lat,
- terapia promieniowaniem jonizującym,
- wrodzone lub nabyte upośledzenie odporności,
- przewlekłe choroby skóry (np. liszaj płaski, toczeń rumieniowaty skórny),
- blizny po oparzeniach,
- nadmierna ekspozycja na promieniowanie rentgenowskie (dotyczy to np. pracowników medycznych), związki arsenu, węglowodory aromatyczne, pochodne smołowcowe,
- genetyczne predyspozycje do zachorowania na nowotwory skóry wywołane promieniowaniem UV,
- infekcje onkogennymi wirusami HPV.
Rak kolczystokomórkowy – objawy
Rak kolczystokomórkowy charakteryzuje się powolnym wzrostem. Zmiana w początkowej fazie rozwoju wygląda niegroźnie, dlatego często jest przez chorych bagatelizowana. Skutkuje to ekspansją nowotworu, co utrudnia wdrożenie skutecznego leczenia.
Rak kolczystokomórkowy najczęściej przybiera postać czerwonawej, dobrze odgraniczonej, łuszczącej, niegojącej się, niekiedy owrzodziałej, ranki na skórze. Często pojawia się strupek, który powraca albo zwiększa swój rozmiar. Czasami zmiana ma charakter perłowego guzka.
Rak kolczystokomórkowy – diagnostyka
W momencie pojawienia się na skórze niepokojących objawów mogących świadczyć o rozwoju raka kolczystokomórkowego, należy udać się do dermatologa – wczesna diagnostyka schorzenia jest kluczowa dla zdrowia i życia chorego. Po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego, specjalista przeprowadza badanie fizykalne, nieinwazyjne badanie dermatoskopowe lub wideodermatoskopowe. W razie konieczności, pobierany jest wycinek zmiany, który zostaje przekazany do badania histopatologicznego.
Wskazane jest wykonanie badań obrazowych, takich jak np. USG regionalnych węzłów chłonnych, USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej.
Rak kolczystokomórkowy – leczenie
Wybór metody terapii raka kolczystokomórkowego zależy od typu histologicznego zmiany, stopnia zaawansowania choroby, głębokości nacieku, stanu ogólnego i wieku pacjenta.
Podstawową metodą leczenia raka kolczystokomórkowego jest radykalne, chirurgiczne wycięcie zmiany. Nowotwory zlokalizowane w okolicy oczu, ust, nosa czy małżowiny usznej trudniej jest operować z uwagi na anatomiczne ograniczenia i często niemożność wycięcia zmiany z bezpiecznym marginesem – w takiej sytuacji wymagane jest zaangażowanie doświadczonego chirurga onkologicznego.
W przypadku raka umiejscowionego bardzo powierzchownie stosowna jest np. krioterapia, elektrokoagulacja czy peelingi chemiczne. Zaawansowane zmiany wymagają przeprowadzenia radioterapii i/lub leczenia systemowego.
Rak kolczystokomórkowy – rokowania
Raka kolczystokomórkowego cechują dobre rokowania pod warunkiem, że zmiana jest w początkowej fazie rozwoju. Przy braku przerzutów, 5-letnie przeżycie obserwowane jest u 90% chorych. Nowotwór zaawansowany może prowadzić do zajęcia otaczających tkanek oraz defektów kosmetycznych.
Rak kolczystokomórkowy – profilatyka
Podstawowym sposobem zapobiegania rozwojowi raka kolczystokomórkowego jest ochrona skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. W tym celu, podczas pracy na świeżym powietrzu, kąpieli słonecznych oraz wędrówek górskich należy stosować kosmetyki (kremy, emulsje) do skóry, zawierające filtr SPF (im wyższy faktor, tym większa ochrona). Warto pamiętać o zakładaniu czapki oraz dobrej jakości okularów słonecznych. Należy unikać przebywania na słońcu od godziny 10:00 do 15:00. Warto zrezygnować z opalania się w solarium.
Działanie profilaktyczne to również samoobserwacja skóry oraz regularne wizyty u dermatologa, który w trakcie dermatoskopii, jest w stanie znacznie szybciej wykryć wszelkie nieprawidłowości w obrębie skóry.
Źródła
- Morga Joanna, Rak kolczystokomórkowy mniej groźny niż czerniak, ale bardzo częsty, dostęp: 02.09.2024.
- Polskie Amazonki Ruch Społeczny (PARS), Rak kolczystokomórkowy – raport, dostęp: 03.09.2024.
- Lesiak Aleksandra (i in.), Rak kolczystokomórkowy skóry i rak z komórek Merkla. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, dostęp: 03.09.2024.
- Gośliński Jarosław, Rak kolczystokomórkowy skóry – objawy i leczenie, dostęp: 04.09.2024.
- Wiercińska Magdalena, Raki skóry (nowotwory złośliwe skóry): przyczyny, objawy i leczenie, online:, dostęp: 05.09.2024
