Nowotwory złośliwe w Polsce stanowią drugą (po chorobach układu krążenia) przyczynę zgonów. Czynniki wpływające na rozwój chorób onkologicznych są rozmaite – na niektóre z nich mamy wpływ. Jak ograniczyć ryzyko rozwoju raka i innych schorzeń nowotworowych? Podpowiadamy.
Spis treści:
- Styl życia a nowotwory złośliwe
- Jak ograniczyć ryzyko rozwoju raka i innych nowotworów złośliwych?
- Źródła
Styl życia a nowotwory złośliwe
Nowotwory złośliwe zaliczane są do groźnych chorób onkologicznych, na które w 2020 roku na świecie zachorowało ponad 19 milionów osób, a zmarło z tego powodu około 10 milionów chorych. Niestety z roku na rok rośnie liczba zachorowań oraz zgonów wywołanych schorzeniami onkologicznymi. Za tę tendencję wzrostową odpowiadają nie tylko czynniki, na które nie mamy wpływu – WHO (ang. World Health Organization) wyraźnie podkreśla, że za rozwój około połowy chorób nowotworowych odpowiada styl życia.
Jak ograniczyć ryzyko rozwoju raka i innych nowotworów złośliwych?
Unikaj dymu tytoniowego
Jeden papieros zawiera kilka tysięcy substancji chemicznych, z czego kilkadziesiąt wykazuje silne działanie rakotwórcze. Palenie papierosów w znacznym stopniu podwyższa ryzyko zachorowania na raka płuc, jamy ustnej, gardła czy krtani. Jest również czynnikiem sprzyjającym pojawieniu np. raka trzustki, nerki, piersi, wątroby czy pęcherza moczowego.
Bardzo groźne dla zdrowia jest również wdychanie „cudzego” dymu tytoniowego – co roku w Polsce umiera około 2000 tzw. biernych palaczy.
Unikaj alkoholu
Wyniki wielu badań naukowych wskazują, że spożycie każdej ilości alkoholu jest szkodliwe i może wpływać również na rozwój nowotworów złośliwych. Napoje alkoholowe nie służą naszemu zdrowiu, bez względu na to, czy jest to niskoprocentowe piwo czy wysokoprocentowy drink. Alkohol szczególnie jest niebezpieczny dla układu pokarmowego.
Dbaj o właściwą masę ciała
Nadwaga i otyłość są jednymi z głównych przyczyn chorób nowotworowych, takich jak np.: rak jelita grubego, gruczolakorak przełyku i wpustu, rak trzustki i pęcherzyka żółciowego oraz rak wątroby. Ryzyko zachorowania rośnie wraz ze wzrostem tkanki tłuszczowej w organizmie. Z licznych badań epidemiologicznych wynika, że szczupła sylwetka pozwala uniknąć do 20 % nowotworów związanych z nadmiarem tkanki tłuszczowej.
Postaw na zdrową żywność
Dieta antynowotworowa to dieta bazująca na produktach świeżych i nieprzetworzonych. Zaleca się spożywanie ekologicznego chudego, białego mięsa, ryb, sezonowych warzyw i owoców oraz nasion roślin strączkowych. Dla zdrowia ważne są potrawy bogate w zdrowe tłuszcze (tj. nienasycone kwasy tłuszczowe), błonnik, ubogie w sól oraz cukier. Z diety należy wyeliminować produkty zawierające konserwanty, utwardzone tłuszcze trans, potrawy słodkie, solone, wszelkiego rodzaju konserwy i przetworzone mięso w postaci wędlin oraz fast foody. Zaleca się niskie spożycie mięsa czerwonego.
Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie UV
Naukowcy wykazują ścisły związek pomiędzy działaniem promieniowania UV a ryzykiem zachorowania na nowotwory skóry, w tym na groźnego dla zdrowia i życia czerniaka. Szczególnie niebezpieczne są poparzenia słoneczne, na które w sposób szczególne narażone są osoby o jasnej karnacji oraz dzieci (każdy taki incydent w dzieciństwie podwyższa ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy skóry w przyszłości). Należy unikać również wizyt w solariach.
Dbaj o aktywność fizyczną
Aktywność fizyczna ma niebagatelny wpływ na kondycję układu immunologicznego. American Cancer Society opracowało wytyczne, z których wynika, że w profilaktyce antynowotworowej rekomenduje się tygodniowo: 150 minut wysiłku umiarkowanego lub 75 minut wysiłku intensywnego. Szwedzkie badania przeprowadzone w grupie 40 000 mężczyzn wykazały, że osoby, które przez co najmniej pół godziny dziennie spacerowały lub jeździły na rowerze, miały o 34% mniejsze ryzyko śmierci z powodu choroby onkologicznej i o 33% większe szanse pokonania schorzenia od osób, które nie spędzały czasu aktywnie.
Unikaj ryzykownych zachowań seksualnych, zadbaj o szczepienia
Zdecydowaną większość przypadków raka szyjki macicy wywołują wirusy HPV podtypów: 16, 18, 31, 33 oraz 45. Do ich transmisji dochodzi drogą kontaktów seksualnych. Dlatego unikaj ryzykownych kontaktów seksualnych z przypadkowymi partnerami. Pamiętaj, że prezerwatywa obniża ryzyko transmisji wirusa, ale nie zapobiega w 100% zakażeniu.
Z lekarzem warto omówić temat szczepienia przeciwko podtypom HPV – zalecane są dla dziewcząt i młodych kobiet oraz chłopców i młodych mężczyzn. Im wcześniej wykonanie tym skuteczniejsze.
Unikaj przewlekłego stresu
Badania naukowe dowodzą, że narażenie na długotrwały stres znacznie obniża odporność organizmu, co wiąże się z ryzykiem rozwoju różnych schorzeń, w tym groźnych chorób nowotworowych. W sytuacji odczuwania przewlekłego stresu, warto skorzystać z pomocy doświadczonego psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry.
Obserwuj swoje ciało
Bardzo ważne jest, aby czujnością onkologiczną wykazywali się nie tylko lekarze, ale każdy z nas. Nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty, w sytuacji gdy pojawią się niepokojące sygnały, które wysyła organizm. Czujność powinny wzbudzić między innymi:
- niezamierzona utrata masy ciała,
- przewlekłe lub nawracające stany podgorączkowe lub gorączka,
- różnego rodzaj guzy/nacieki (w jądrach, piersiach lub innych częściach ciała),
- powiększone węzły chłonne, które nie są wynikiem infekcji bakteryjnej lub wirusowej,
- nietypowe zmiany na skórze lub śluzówce,
- bóle o niewyjaśnionej przyczynie,
- przewlekłe osłabienie,
- nocne poty,
- przedłużający się kaszel, duszności, itp.,
- krwawienia z dróg rodnych, niezwiązane z menstruacją,
- problemy z oddawaniem moczu, które nie wynikają z infekcji układu moczowego,
- niemijające lub nawracające dolegliwości ze strony układu pokarmowego o niewyjaśnionej przyczynie: bóle w jamie brzusznej, wymioty, biegunki, zaparcia, krwawienia z przewodu pokarmowego.
Badaj się
Na wizytę do lekarza należy umówić się nie tylko w sytuacji zaobserwowania niepokojących objawów – pamiętajmy, że wiele nowotworów złośliwych w początkowej fazie rozwoju nie daje objawów. Wcześnie wykryty nowotwór to zdecydowanie większe szanse na wyleczenie niż choroba w zaawansowanym stadium. Dlatego bardzo ważne jest systematyczne przeprowadzanie badań kontrolnych (o częstości badań decyduje lekarz). Są to między innymi:
- morfologia krwi,
- pomiar stężenia we krwi swoistego antygenu prostaty PSA (ang. prostate-specific antygen),
- USG oraz mammografia piersi,
- kolonoskopia,
- USG jamy brzusznej,
- RTG płuc,
- cytologia szyjki macicy.
Karm piersią
Europejski Kodeks Walki z Rakiem zaleca karmienie piersią jako element profilaktyki raka piersi – badania pokazują, że każdy dodatkowy rok karmienia piersią (liczony jako wynik zsumowania okresów, w których kobieta karmiła piersią każde dziecko) obniża ryzyko rozwoju choroby o 4,3%.
Inne zalecenia:
Co jeszcze możesz zrobić aby ograniczyć ryzyko rozwoju raka i innych nowotworów złośliwych? Oto kilka zaleceń:
- w przypadku kobiet: karm piersią, ogranicz stosowanie hormonalnej terapii zastępczej,
- unikaj substancji w rakotwórczych, takich jak np. chrom, nikiel, arsen czy azbest,
- chroń organizm przed promieniowaniem radonowym,
- zaszczep się przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B.
Źródła
- Polskie Towarzystwo Onkologiczne, Sami możemy zmniejszyć o połowę ryzyko zachorowania na nowotwór, dostęp: 26.09.2024.
- Wojtasiński Zbigniew, Niepokojące statystyki dotyczące nowotworów, dostęp: 26.09.2024.
- Portal GOV.PL, Jak chronić się przed zachorowaniem na nowotwory, dostęp: 26.09.2024.
- Portal PACJENT.GOV.PL, Jak się bronić przed nowotworami?, dostęp: 27.09. 2024.
- Krajowy Rejestr Nowotworów, Otyłość, dostęp: 28.09.2024.
