Liczne badania dowodzą, że istnieje ścisły związek pomiędzy częstością występowania niektórych chorób nowotworowych, a zakażeniem wirusem HIV. Należą do nich między innymi: mięsak Kaposiego, złośliwe chłoniaki nieziarnicze, inwazyjny rak szyjki macicy i inne.
Spis treści:
- Wirus HIV – co to jest?
- Wirus HIV a nowotwory
- Mięsak Kaposiego a HIV
- Złośliwe chłoniaki nieziarnicze a HIV
- Inwazyjny rak szyjki macicy a HIV
- Wirus HIV a zapobieganie nowotworom
- Źródła
Wirus HIV – co to jest?
Ludzki wirus upośledzenia odporności (ang. human immunodeficiency virus, HIV) jest patogenem należącym do retrowirusów, stopniowo upośledzającym odporność zakażonej osoby (atakuje białe krwinki: limfocyty T CD4, monocyty, makrofagi). Po raz pierwszy wyizolowano go w 1983 roku, a pierwsze testy umożliwiające jego diagnostykę dostępne były dwa lata później.
Do transmisji wirusa dochodzi poprzez krew, kontakty seksualne (kontakt z nasieniem, wydzieliną z pochwy) lub z matki na dziecko w czasie ciąży i karmienia piersią. Najczęściej po około 8-10 latach od zakażenia rozwija się zespół nabytego niedoboru odporności (ang. acquired immunodeficiency syndrome, AIDS) – w takiej sytuacji czynniki chorobotwórcze wywołujące choroby oportunistyczne stają się zagrożeniem dla życia chorego, ponieważ jego organizm (w przeciwieństwie do osoby zdrowej) nie jest w stanie ich skutecznie zwalczać. Przez to chory jest narażony na rozwój wielu niebezpiecznych schorzeń, w tym również groźnych nowotworów złośliwych.
Wirus HIV a nowotwory
HIV zaliczany jest do wirusów rakotwórczych, mimo że bezpośrednio nie wywołuje mutacji w DNA komórek. Jak wspomniano wcześniej, upośledza on jednak odporność organizmu, zwiększając prawdopodobieństwo rozwoju chorób onkologicznych – wystąpienie niektórych z nich u osób zakażonych HIV daje podstawy do rozpoznania AIDS. Do nowotworów typowych dla zespołu nabytego niedoboru odporności zaliczamy:
- mięsaka Kaposiego (ang. sarcoma Kaposi),
- złośliwe chłoniaki nieziarnicze (ang. non-Hodgkin lymphoma, NHL),
- inwazyjnego raka szyjki macicy (ang. cervical cancer).
Warto podkreślić, że osoby zakażone wirusem HIV chorują również na inne nowotwory złośliwe, takie jak np.:
- rak odbytu (ang. anal squamous cell carcinoma) – występuje 28 razy częściej wśród osób zakażonych wirusem HIV niż wśród populacji ogólnej. Czynnikiem, który sprzyja jego powstaniu jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV;
- rak wątrobowokomórkowy (ang. hepatocellular carcinoma, HCC) – u osób zakażonych HIV, ryzyko rozwoju HCC jest 6-7-krotnie wyższe niż w ogólnej populacji. Po części może to być związane z powszechniejszym występowaniem przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby typu B i C wśród zakażonych HIV;
- rak płuca (ang. lung cancer) – ryzyko zachorowania jest ponad 5 razy większe u osób zakażonych HIV niż w populacji ogólnej. Najczęściej diagnozowanym nowotworem tego typu jest gruczolakorak;
- rak jądra (ang. testicular cancer) – u zakażonych wirusem HIV notuje się 3 razy większe prawdopodobieństwo zachorowania na to schorzenie niż w populacji osób niezakażonych. Najczęściej diagnozuje się nasieniaka;
- rak jelita grubego (ang. colorectal cancer) – częstość choroby wśród zakażonych HIV jest około dwukrotnie wyższa niż w populacji ogólnej.
Mięsak Kaposiego a HIV
Mięsak Kaposiego to w zdecydowanej większości przypadków nowotwór o niskiej złośliwości. Częściej atakuje mężczyzn. Zmiany pochodzenia mezenchymalnego zlokalizowane są głównie na skórze, rzadziej na błonach śluzowych, węzłach chłonnych i narządach wewnętrznych (np. żołądku, jelitach, nerkach, płucach i wątrobie). Jego postać epidemiczna często jest objawem AIDS. W ok. 95% przypadków w komórkach mięsaka Kaposiego jest obecny DNA wirusa herpes typu 8 (ang. Human Herpesvirus 8, HHV-8). Ryzyko wystąpienia mięsaka Kaposiego u osób zakażonych wirusem HIV jest aż 20 tys. razy wyższe w stosunku do populacji ogólnej.
Złośliwe chłoniaki nieziarnicze a HIV
NHL to niejednorodna grupa nowotworów układu chłonnego. Są efektem proliferacji komórek układu odpornościowego linii limfoidalnej B lub T ( około 90% złośliwych chłoniaków nieziarniczych związanych z zakażeniem HIV wywodzi się z komórek B). Do tej grupy nowotworów należą np.: chłoniak Burkitta, immunoblastyczny, pierwotny chłoniak ośrodkowego układu nerwowego. NHL u zakażonych wirusem HIV cechuje dynamika rozwoju, najczęściej w momencie ich wykrycia, choroby są w zaawansowanym stadium w rozwoju. Ich pojawienie się wiązane jest z obecnością wirusów EBV (HH-4) i HHV-8.
Zachorowalność na NHL u osób zakażonych wirusem HIV jest (według różnych źródeł) od 60 do 200 razy większa niż wśród populacji osób niezakażonych.
Inwazyjny rak szyjki macicy a HIV
Rak szyjki macicy jest jednym z najczęstszych nowotworów kobiecych. Jego rozwój ściśle powiązany jest z zakażeniem onkogennymi typami wirusa HPV – typ 16 i 18 HPV związany jest ze szczególnie inwazyjnym typem raka szyjki macicy. Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u kobiet zakażonych HIV jest 9 razy większe niż w populacji ogólnej.
Wirus HIV a zapobieganie nowotworom
U osoby zakażonej wirusem HIV konieczne jest wprowadzenie leczenia antyretrowirusowego (ang. Highly Active Antiretroviral Therapy, HAART). Takie postepowanie hamuje namnażanie wirusa HIV w organizmie, czego konsekwencją jest poprawa pracy systemu immunologicznego. To z kolei znacząco wpływa na zmniejszenie częstości występowania zachorowań (w przypadku mięsaka Kaposiego oraz chłoniaka nieziarniczego nawet o 66%), przebieg kliniczny oraz rodzaj terapii nowotworów, których występowanie wiąże się z AIDS.
Nie jest jednak jasne, czy terapia HAART ma wpływ na częstość występowania nowotworów niezwiązanych z AIDS, które przed jej opracowaniem były częściej obserwowane u osób zakażonych HIV. Należy przy tym zauważyć, że wydłużenie życia zakażonych HIV (dzięki terapii HAART) doprowadza do zwiększenia liczby zachorowań na nowotwory związane z wiekiem (należą do nich między innymi: rak prostaty, rak piersi i rak jelita grubego).
Źródła:
- Parfieniuk-Kowerda Anna, Wirus HIV: przyczyny zakażenia, objawy i leczenie, dostęp: 03.01.2025.
- Jabłonowska Elżbieta (i in.), Zachorowania na nowotwory u pacjentów zakażonych HIV z rejonu łódzkiego, Nowotwory, Journal of Oncology, 2008, 58, 337-342.
- Mikuła Tomasz, Nowotwory niedefiniujące AIDS u zakażonych HIV, dostęp: 04.01.2024.
- Lecz HIV, Nowotwory, dostęp: 04.01.2025.
- Cybula-Walczak Aneta, Nowotwory definiujące AIDS, dostęp: 04.01.2025
