USG TRUS to kluczowe badanie w diagnostyce chorób prostaty. Jest bezpieczne, szybkie i dostarcza cennych informacji o stanie zdrowia mężczyzny. Odpowiednie przygotowanie oraz świadomość przebiegu badania pozwalają na jego komfortowe przeprowadzenie i uzyskanie precyzyjnych wyników.
Spis treści:
- Rak prostaty (nowotwór gruczołu krokowego) – co to za choroba?
- Diagnostyka raka prostaty
- USG TRUS – co to jest?
- USG TRUS – na czym polega?
- USG TRUS – jak przygotować się do badania?
- Jak przebiega badanie USG TRUS?
- Czy USG TRUS jest bolesne?
- Ile trwa badanie USG TRUS?
- USG TRUS —przeciwwskazania
- Źródła
Rak prostaty (nowotwór gruczołu krokowego) – co to za choroba?
Rak prostaty (stercza) to złośliwy nowotwór gruczołu krokowego wywodzący się z komórek nabłonkowych prostaty. Jest to najczęściej diagnozowany złośliwy nowotwór tego narządu; w jego obrębie mogą rozwijać się również inne, rzadsze typy nowotworów, takie jak mięsaki czy raki nabłonka przejściowego cewki sterczowej.
Rak prostaty stanowi jedną piątą wszystkich nowotworów złośliwych występujących u mężczyzn. W krajach wysoko rozwiniętych liczba zachorowań na ten typ nowotworu stale rośnie. W Polsce rocznie schorzenie wykrywa się u blisko 15. tysięcy mężczyzn a około 5. tysięcy chorych umiera z powodu tej groźnej choroby. Czynnikami ryzyka rozwoju raka gruczołu krokowego są między innymi: wiek (choroba wykrywana jest głównie u osób po 50. roku życia) oraz obciążenia genetyczne.
Warto podkreślić, że rak prostaty bywa mylony z łagodnym przerostem gruczołu krokowego, który nie ma charakteru złośliwego, nie powoduje przerzutów i choć wymaga monitorowania oraz leczenia, nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia.
Diagnostyka raka prostaty
Standardowa diagnostyka przesiewowa w kierunku raka prostaty obejmuje ocenę poziomu swoistego antygenu PSA we krwi oraz konsultację urologiczną, w tym badanie palpacyjne prostaty przez odbytnicę – badanie per rectum (ang. Digital Rectal Examination, DRE).
Komórki nowotworowe często uwalniają większe ilości PSA do krwi, co może sugerować obecność choroby. Jednak sam wynik PSA nie jest wystarczający do postawienia diagnozy – jego podwyższone stężenie może wynikać także z infekcji, łagodnego przerostu prostaty, nieodległej ejakulacji, jazdy na rowerze czy procedur medycznych związanych z narządem. Stosowane bywają wskaźniki dynamiczne zmian stężenia PSA w czasie: szybkość narastania PSA i czas podwojenia stężenia PSA. Ich znaczenie diagnostyczne ograniczone jest do określonej grupy chorych, osób z wysokim ryzykiem i monitorowanych chorych leczonych. Pewną istotność diagnostyczną posiada wyliczanie stosunku stężenia tzw. wolnego PSA do stężenia PSA całkowitego. Nie wykazano przewagi tych parametrów w stosunku do pomiaru stężenia PSA całkowitego w surowicy. Warto również pamiętać, że około 20% pacjentów z rakiem prostaty charakteryzuje prawidłowe stężenie PSA, co podkreśla konieczność kompleksowej oceny stanu zdrowia.
Do pozostałych badań diagnostycznych w kierunku raka prostaty należą między innymi:
- USG TRUS (ultrasonografia przezodbytnicza),
- rezonans magnetyczny gruczołu krokowego,
- tomografia komputerowa gruczołu krokowego,
- biopsja prostaty,
- płynna biopsja prostaty.
USG TRUS – co to jest?
USG TRUS (ang. transrectal ultrasonography) prostaty to bezpieczne, szybkie, nieinwazyjne, obrazowe badanie przezodbytnicze (transrektalne) stosowane w diagnostyce schorzeń gruczołu krokowego. Dzięki niemu, lekarz ma możliwość zobrazowania granic oraz struktury wewnętrznej stercza.
USG TRUS – na czym polega?
Badanie ultrasonograficzne TRUS wykonuje się przy użyciu specjalnej sondy wprowadzanej do odbytnicy pacjenta. Urządzenie emituje fale ultradźwiękowe, które odbijają się od tkanek i pozwalają na uzyskanie ich obrazu w czasie rzeczywistym. Lekarz może ocenić wielkość, kształt oraz strukturę prostaty, co ma kluczowe znaczenie w diagnostyce takich schorzeń jak np. przerost, nowotwory prostaty, stany zapalne, torbiele i inne nieprawidłowości w obrębie narządu. USG TRUS często uzupełnione jest biopsją, w trakcie której lekarz pobiera niewielkie fragmenty tkanki prostaty. Ze względu na konieczność specjalnego przygotowania do biopsji pacjent o takiej możliwości jest zawsze informowany. Próbki – bioptaty – są poddawane szczegółowej analizie histopatologicznej przez lekarza patologa, który ocenia ich strukturę i ewentualne zmiany chorobowe.
USG TRUS – jak przygotować się do badania?
Aby zapewnić jak najlepszą jakość obrazowania i komfort pacjenta, konieczne jest odpowiednie przygotowanie do badania. Oto najważniejsze kroki:
- oczyszczenie jelit – w niektórych przypadkach lekarz może zalecić przeprowadzenie procedury oczyszczania jelit przed badaniem, w celu uśnięcia resztek kałowych;
- lekkostrawna dieta – na 24 godziny przed badaniem warto unikać ciężkostrawnych posiłków i produktów powodujących wzdęcia (np. rośliny strączkowe, kapusta, gazowane napoje, surowe warzywa i owoce);
- wypełnienie pęcherza moczowego – w niektórych przypadkach lekarz może poprosić o spożycie większej ilości wody przed badaniem i powstrzymanie się od oddawania moczu.
Zawsze należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach – w szczególności dotyczy to osób stosujących leki przeciwkrzepliwe, które mogą wpłynąć na ryzyko krwawienia w przypadku jednoczesnego przeprowadzania biopsji prostaty. O szczegółach dotyczących przygotowania do USG TRUS informuje specjalista kierujący na badanie.
Jak przebiega badanie USG TRUS?
W pierwszej kolejności pacjent proszony jest o rozebranie się od pasa w dół i położenie się na boku podciągniętymi nogami w kierunku brzucha lub przyjęcie pozycji kolanowo-łokciowej. Lekarza pokrywa sondę żelem i delikatnie wprowadza ją do odbytu pacjenta na głębokość kilku centymetrów.
Czy USG TRUS jest bolesne?
Badanie jest mało inwazyjne i zazwyczaj nie powoduje bólu. Może wystąpić niewielki dyskomfort związany z wprowadzeniem sondy do odbytnicy, jednak większość osób toleruje procedurę dobrze. W przypadku biopsji prostaty stosuje się miejscowe znieczulenie, aby zminimalizować ból.
Ile trwa badanie USG TRUS?
Samo badanie trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut, a wyniki są dostępne niemal natychmiast. Jeśli w trakcie jego przebiegu zostały pobrane próbki do badania patomorfologicznego, na wynik trzeba poczekać dłużej (zwykle dwa do trzech tygodni).
USG TRUS – przeciwwskazania
Badanie nie powinno być przeprowadzane u osób cierpiących na hemoroidy i krwawienia z odbytu. Przeciwwskazaniem jest znaczne zwężenie odbytu lub jego brak. Jeśli USG TRUS ma być połączone z biopsją, to procedura nie jest zalecana osobom z zakażeniem w okolicy gruczołu krokowego czy cierpiącym na skazę krwotoczną. Decyzję o wykonania badania zawsze podejmuje lekarz urolog w oparciu o dane kliniczne i wywiad.
Źródła
- ALIVA Onkofundacja, Badanie TRUS w diagnostyce raka prostaty, dostęp: 01.03.2025.
- Szpital MAZOVIA w Warszawie, USG transrektalne prostaty, dostęp: 01.03.2025.
