Rak tarczycy to choroba nowotworowa, która w większości przypadków wiąże się z korzystnym rokowaniem – obecnie dostępne są nowoczesne terapie, które dają aż 80% szans na pełne wyleczenie. Jakie są objawy raka tarczycy? Jakie czynniki zwiększają ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu?
Spis treści:
- Rak tarczycy – co to za choroba?
- Histopatologiczne typy nowotworów złośliwych tarczycy
- Rak tarczycy – przerzuty
- Rak tarczycy – przyczyny
- Rak tarczycy – objawy
- Rak tarczycy – diagnostyka
- Rak tarczycy a TSH
- Rak tarczycy – leczenie operacyjne
- Rak tarczycy – leczenie uzupełniające
- Rak tarczycy – rokowania
- Rak tarczycy – zapobieganie
- Źródła
Rak tarczycy – co to za choroba?
Rak tarczycy to nowotwór złośliwy gruczołu tarczowego. Należy do rzadkich schorzeń tarczycy – około 80 % zmian diagnozowanych w narządzie ma charakter łagodny i nie zagraża życiu. W Polsce, każdego roku odnotowuje się około 2 tysięcy nowych przypadków. Rak tarczycy stanowi 1% wszystkich nowotworów złośliwych człowieka, jest najczęściej występującym nowotworem układu dokrewnego. Zwykle atakuje osoby dorosłe, ponad 80% przypadków raka tarczycy diagnozowanych jest u kobiet.
Histopatologiczne typy nowotworów złośliwych tarczycy
Najważniejsze typy nowotworów złośliwych gruczołu tarczowego to:
- rak tarczycy brodawkowaty –najmniej groźny nowotwór złośliwy tarczycy, wolno rosnący, dobrze rokujący;
- rak tarczycy pęcherzykowy – wolno rosnący, dość dobrze rokujący;
- rak tarczycy rdzeniasty –niebezpieczna zmiana nowotworowa, różne tempo wzrostu, rokowania niepewne;
- rak tarczycy anaplastyczny – szybko rosnący, agresywny nowotwór dający przerzuty odległe, niekorzystnie rokujący;
- inne nowotwory: mięsaki i chłoniaki tarczycy oraz guzy przerzutowe (wtórne).
Rak tarczycy – przerzuty
Rak gruczołu tarczowego może dawać przerzuty. Najczęściej atakuje okoliczne i odległe węzły chłonne oraz kości i płuca. Szczególnie niebezpieczny jest anaplastyczny rak tarczycy – agresywny, dający przerzuty regionalne i odległe. Rak brodawkowaty, natomiast, daje przerzuty głównie wewnątrz miąższu gruczołu oraz do węzłów chłonnych.
Rak tarczycy – przyczyny
Do głównych przyczyn rozwoju raka tarczycy zaliczamy:
- spożywanie żywności ubogiej w jod;
- wzmożoną stymulację gruczołu przez TSH (charakterystyczną dla nadczynności przysadki mózgowej czy chorób podwzgórza);
- narażenie organizmu na działanie promieniowania jonizującego –większe prawdopodobieństwo rozwoju u osób, które w przeszłości (zwłaszcza w pierwszych dwóch dekadach życia) były poddane radioterapii w okolice szyi czy głowy (np. z powodu chłoniaka);
- czynniki dziedziczne i genetyczne – występowanie raka pęcherzykowego i brodawkowatego tarczycy w rodzinie zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy aż 4-krotnie. W sytuacji raka rdzeniastego, 25% przypadków to nowotwory dziedziczne wywołane mutacją genu RET – może ona skutkować rodzinnym rakiem tarczycy (ang. Familial Medullary Thyroid Carcinoma, FMTC) lub zespołem mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej (ang. Multiple Endocrine Neoplasia, MEN).
Rak tarczycy – objawy
Rak tarczycy w początkowej fazie rozwoju często nie daje żadnych specyficznych objawów. Zwykle zmiana wykrywana jest przypadkowo podczas badania USG zleconego przez lekarza przy okazji innych schorzeń lub w trakcie samobadania tarczycy – niebolesny, twardy i nieruchomy guzek może być wyczuwalny na szyi w miejscu, gdzie znajduje się gruczoł tarczowy. U chorych obserwuje się również powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.
Gdy nowotwór rośnie, obwód szyi ulega powiększeniu i wówczas odczuwalny jest dyskomfort: może pojawić się uczucie ciała obcego w gardle, bolesność gruczołu tarczowego, zmiana barwy głosu czy niemijająca chrypka. Chory miewa problemy z połykaniem pokarmów i napojów. U osób cierpiących na raka rdzeniastego może pojawić się przewlekła biegunka.
W zaawansowanych stadiach pojawiają się bóle i patologiczne złamania kości oraz kłopoty z oddychaniem, co często świadczy o przerzutach odległych.
Rak tarczycy – diagnostyka
Osoby, u których pojawiły się objawy mogące świadczyć o rozwoju patologii w obrębie gruczołu tarczowego, powinny udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub bezpośrednio do endokrynologa. W pierwszej kolejności specjalista przeprowadza z pacjentem wywiad na temat dolegliwości oraz chorób tarczycy w rodzinie. Ważne jest przekazanie lekarzowi informacji na temat wcześniejszej ekspozycji na działanie promieniowania jonizującego oraz sposobu odżywiania się. Następnie specjalista ogląda szyję pacjenta, bada ją fizykalnie, sprawdza, czy węzły chłonne są powiększone.
Jednym z podstawowych badań diagnostycznych tarczycy jest USG. Podczas wykonywania ultrasonografii, specjalista określa wielkość, budowę i położenie tarczycy, diagnozuje patologie w jej obrębie oraz ocenia kondycję węzłów chłonnych. Na tym etapie lekarz decyduje o tym, czy konieczne jest przeprowadzenie pogłębionej diagnostyki, np. wykonanie biopsji gruboigłowej lub biopsji cienkoigłowej tarczycy pod kontrolą USG (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa pod kontrolą USG, BACC) – pobrany materiał przekazywany jest do badania patomorfologicznego.
Czasami lekarz może zlecić przeprowadzenie scyntygrafii tarczycy z użyciem jodu-131.
Rak tarczycy a TSH
Niezwykle istotnym badaniem, które przeprowadza się w chorobach tarczycy, jest określenie stężenia we krwi stymulującego tarczycę hormonu przysadki mózgowej – tyreotropiny (TSH). Należy jednak pamiętać, że wynik TSH u osób chorych na raka tarczycy może być prawidłowy.
Lekarz może zlecić również ocenę stężenia hormonów produkowanych przez tarczycę: fT3, fT4 oraz stężenie wapnia zjonizowanego. W przypadku podejrzenia raka rdzeniastego, lekarz rekomenduje oznaczenie kalcytoniny we krwi (swoistego markera nowotworowego w przypadku podejrzenia tego typu nowotworu gruczołu tarczowego).
Rak tarczycy – leczenie operacyjne
Leczenie raka tarczycy powinno odbywać się w wyspecjalizowanych ośrodkach, mających odpowiednie doświadczenie. Podstawową metodą terapii jest chirurgiczne usunięcie gruczołu wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi. Powikłaniem leczenia operacyjnego może być:
- przejściowa lub trwała niedoczynność przytarczyc,
- uszkodzenie gałęzi zewnętrznej nerwu krtaniowego górnego, skutkujące zmianą barwy głosu,
- przejściowy chłonkotok (rzadkie powikłanie).
Pacjenci, u których przeprowadzono całkowitą resekcję tarczycy, do końca życia muszą stosować leczenie hormonozastępcze.
Rak tarczycy – leczenie uzupełniające
Niektórym chorym zalecane jest podanie radioaktywnego jodu – jest to terapia bezpieczna, choć czasami mogą pojawić się: przejściowe zapalenie ślinianek, nudności oraz wymioty.
Do pozostałych metod leczenia raka tarczycy należy teleradioterapia, farmakoterapia, radioterapia oraz chemioterapia. Nadzieją dla chorych jest terapia celowana molekularnie z wykorzystaniem inhibitorów kinazy tyrozynowej.
Rak tarczycy – rokowania
Rak tarczycy uznawany jest w większości przypadków za nowotwór dobrze rokujący. Najczęściej (bo aż w 90-95 %) diagnozowany jest rak brodawkowaty i pęcherzykowy, czyli nowotwory, które wolno rosną i dają dobre lub dość dobre rokowania. Poza tym dobrze reagują na leczenie – zabieg chirurgiczny w połączeniu z terapią radioaktywnym jodem zwykle daje bardzo dobre rezultaty.
Gorsze rokowania związane są z rakiem rdzeniastym oraz anaplastycznym – na szczęście tego typu nowotwory złośliwe tarczycy diagnozowane są rzadko. Jednak nawet w ich przypadku leczenie może zakończyć się powrotem chorego do zdrowia, warunkiem jest jednak wykrycie schorzenia na wczesnym etapie rozwoju.
Rak tarczycy – zapobieganie
Badania naukowe pokazują, że zdrowy tryb życia może ograniczać ryzyko rozwoju raka tarczycy. Należy dbać o prawidłową masę ciała i spożywać produkty bogate w jod. Należą do nich między innymi owoce morza, ryby morskie, algi, jaja, banany, ziemniaki czy pomidory. W codziennym jadłospisie powinny również znaleźć się produkty zawierające selen. Należą do nich między innymi w ryby morskie, owoce morza, wątróbka, orzechy brazylijskie, pestki dyni, nasiona słonecznika.
Źródła
- Paulina Cichon, Rak tarczycy, dostęp: 22.11.2024.
- Onkonet, Nowotwory tarczycy – rosnące zagrożenie dla młodych ludzi, dostęp: 22.11.2024.
- Onkonet, Raka tarczycy leczymy w Polsce supernowocześnie, dostęp: 22.11.2024.
- Piwońska-Solska Beata, Rak tarczycy, dostęp: 22.11.2024.
- Onkolmed, Rak tarczycy – przyczyny, objawy, leczenie oraz rokowania, dostęp: 30.11.2024.
