Strona główna » Baza wiedzy » Nowotwory wieku dziecięcego

Nowotwory wieku dziecięcego

Nowotwory wieku dziecięcego to rzadkie schorzenia, które w wielu przypadkach można wcześnie wykryć i skutecznie leczyć. Dlatego bardzo istotna jest uważna obserwacja dziecka przez opiekunów i szybka reakcja na niepokojące objawy, mogące świadczyć o rozwoju groźnej choroby onkologicznej. Oprócz białaczek i chłoniaków, najczęstsze nowotwory wieku dziecięcego to guzy ośrodkowego układu nerwowego oraz guzy lite rozwijające się przede wszystkim w jamie brzusznej i miednicy.

Nowotwory wieku dziecięcego

Spis treści:

  1. Nowotwory wieku dziecięcego w liczbach
  2. Wybrane nowotwory wieku dziecięcego
  3. Źródła

Nowotwory wieku dziecięcego w liczbach

Nowotwory złośliwe u dzieci rozwijają się rzadko – stanowią około 1% zachorowań na schorzenia onkologiczne wśród całej populacji. W naszym kraju rocznie stwierdza się około 1200-1400 nowych przypadków wśród osób w przedziale 0-17 lat. W Europie rozpoznaje się chorobę nowotworową u 15 tys. dzieci w wieku do 14 lat. Na szczęście sporej części osób udaje się skutecznie pomóc – zdecydowana większość chorych zostaje w pełni wyleczona.

Wybrane nowotwory wieku dziecięcego

Białaczki
Niemal połowa chorób onkologicznych u dzieci to schorzenia rozrostowe układu krwiotwórczego (w tym białaczki i chłoniaki). Białaczka limfoblastyczna (ang. acute lymphoblastic leukemia, ALL) jest najczęstszym nowotworem złośliwym rozwijającym się u dzieci – w Polsce corocznie notuje się około 200-300 nowych przypadków zachorowań (częściej chorują chłopcy, zwykle pomiędzy 2. a 5. rokiem życia). Kolejnym typem białaczki atakującej dzieci to ostra białaczka mieloidalna lub szpikowa (ang. acute myeloid leukemia, AML). Przewlekłe białaczki CML (ang. chronic myeloid leukemia) występują u dzieci rzadko.

Chłoniaki
Chłoniaki to choroby związane z rozrostem nowotworowym limfocytów, komórek układu odpornościowego. Zwykle atakują węzły chłonne, ale mogą rozwinąć się w innym miejscu w organizmie (np. w obrębie szyi, jamy ustnej, klatki piersiowej, brzucha, pod pachami lub w pachwinach). Wyróżniamy:

  • chłoniaka Hodgkina (ang. Hodgin lymphoma, HL) niekiedy zwanego ziarnicą złośliwą,
  • chłoniaka nieziarniczego (ang, non Hodgin lymphoma, NHL).

Guzy mózgu
Guzy lite u dzieci najczęściej lokalizują się w mózgu – stanowią około 15-20% chorób onkologicznych, które rozwijają się wśród tej populacji. U osób poniżej 1. roku życia oraz w okresie po pokwitaniu, zmiana lokalizuje się zwykle w górnej części mózgu, u dzieci w wieku od 1. do 12. lat, guzy mózgu najczęściej występują w jego dolnej części. Zmiany nowotworowe zlokalizowane w mózgu to gwiaździaki, glejaki, wyściółczaki, rdzeniaki.

Zwojak zarodkowy współczulny
Zwojak zarodkowy współczulny (ang. neuroblastoma) to agresywny nowotwór, wywodzący się z niedojrzałych komórek nerwowych zwanych neuroblastami. Ma tendencję do nawrotów i odpowiada za dużą liczbę zgonów wśród dzieci. Jest to najczęstsza choroba o podłożu onkologicznym wśród niemowląt i stanowi około 6-8% nowotworów u dzieci. Zwykle rozwija się w jamie brzusznej (w tkance nadnerczy), choć może pojawić się również w klatce piersiowej, miednicy i na szyi. Choroba ma tendencję do rozprzestrzeniania się po całym organizmie.

Guz Wilmsa
Pierwotna masa guza Wilmsa (ang. nephroblastoma) powstaje w nerkach (najczęściej nowotwór atakuje jedną nerkę, rzadziej, bo w około 5%, choroba rozwija się w obydwu nerkach). Guz Wilmsa najczęściej rozpoznawany jest pomiędzy 3. a 5. rokiem życia. Zauważono, że schorzenie ma tendencję do rozwoju u dzieci, u których występują wady wrodzone, takie jak np.:

  • zespół Beckwith-Wiedemanna,
  • zespół WAGR,
  • zespół Denys-Drash,
  • wnętrostwo i spodziectwo u chłopców,
  • wrodzone wady nerek.

Mięsak prążkowanokomórkowy
Mięsak prążkowanokomórkowy (ang. rhabdomyosarcoma) należy do grupy mięsaków tkanek miękkich stanowiących około 8% przypadków nowotworów u dzieci. Rhabdomyosarcoma powstaje z komórek mięśni szkieletowych. Wyróżniamy dwa główne typy mięsaka prążkowanokomórkowego u dzieci:

  • zmiany typu zarodkowego (embrionalnego) – rozwijające się w okolicach głowy i/lub szyi, pęcherza lub narządów płciowych,
  • zmiany typu pęcherzykowego (alweolarnego) – pojawiające się w mięśniach w klatce piersiowej, brzuchu, ramionach i nogach.

Siatkówczak
Siatkówczak (ang. retinoblastoma) to nowotwór złośliwy gałki ocznej; wywodzi się z komórek siatkówki oka i ich prekursorów (retinoblastów). Najczęściej ma charakter jednostronny, rzadziej dotyczy obu oczu. Najczęściej atakuje małe dzieci, które nie ukończyły 3. roku życia. Choroba bywa dziedziczna. Nieleczona, rozprzestrzenia się na inne części ciała.

Nowotwory kości
Nowotwory kości powstają w niedojrzałych komórkach kostnych (osteoblastach). Zwykle rozwijają się w szerokich końcach długich kości nogi (udo, piszczel) lub ramienia, zwykle u chłopców powyżej 15 roku życia.
Najczęstsze nowotwory kości u dzieci to:

  • kostniakomięsak, mięsak kościopochodny (ang. osteosarcoma, OS) – pochodzący z komórek formujących kości,
  • mięsak Ewinga (ang. Ewing Sarcoma, ES) – występujący przede wszystkim w kościach, niekiedy zlokalizowany również w tkankach miękkich.

Guzy germinalne
Guzy germinalne to rzadkie nowotwory u małych dzieci – stanowią zaledwie 3-5% nowotworów złośliwych występujących w grupie osób poniżej 15. roku życia. Choroba częściej atakuje młodzież – u dorastających chłopców guzy jąder są najczęstszym nowotworem. Schorzenie może rozwinąć się także w jajniku (guzy germinalne jajnika), śródpiersiu, jamie brzusznej, miednicy, w lokalizacji pozagonadalnej w mózgu.

Nowotwory wieku dziecięcego – objawy
Z uwagi na fakt, że dzieci chorują na różnego rodzaju nowotwory, symptomów, które zwiastują rozwój groźnej choroby jest wiele. Do objawów, które powinny wzbudzić szczególny niepokój należą między innymi:

  • nawracające gorączki i stany podgorączkowe o nieznanej przyczynie,
  • świąd skóry,
  • nocne poty,
  • apatia, senność, spadek koncentracji,
  • niekontrolowana utrata masy ciała,
  • zahamowanie rozwoju psychomotorycznego u niemowląt i małych dzieci,
  • tendencja do pojawiania się siniaków i wybroczyn skórnych,
  • częste krwawienia z nosa i dziąseł,
  • żółtaczka,
  • bóle kości (zwłaszcza w nocy),
  • powiększenie węzłów chłonnych niezwiązane z infekcją,
  • wyczuwalne podskórne guzy,
  • powiększenie obwodu brzucha,
  • krwiomocz, krew w stolcu,
  • niemijający kaszel,
  • częste bóle głowy,
  • częste nudności (zwłaszcza ranne),
  • zaburzenia równowagi, chodu,
  • niebolesne powiększenie jądra/jąder u chłopców,
  • nagle pojawiające się zaburzenia wzroku.

Leczenie nowotworów wieku dziecięcego
Leczenie chorób nowotworowych u dzieci powinno być przeprowadzone w wyspecjalizowanych ośrodkach, zatrudniających lekarzy różnych dziedzin medycyny. Terapia nowotworów zależy od ich rodzaju, stopnia zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia chorego. Do metod leczenia schorzeń onkologicznych u dzieci zaliczamy między innymi:

  • leczenie chirurgiczne,
  • chemioterapię (dożylną, doustną, dokanałową),
  • radioterapię.

Rokowania związane z chorobami wieku dziecięcego są dobre – odsetek 5-letniego przeżycia wynosi około 80-90%.

Źródła:

  1. Grajkowska Wiesława, Pronicki Maciej, Iżycka-Świeszewska Ewa, Nowotwory wieku dziecięcego, Polish Journal of Pathology Supplement 2015; 66 (4): 75-82.
  2. Derwich Katarzyna, Wczesne objawy nowotworów występujących u dzieci, Wielkopolska Onkologia Dziecięca, ISBN 978-83-951295-8-2.
  3. Kalińska Joanna, Gowin Ewelina, Januszkiewicz-Lewandowska Danuta, Wczesne objawy chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży, dostęp: 26.01.2025.
  4. Kowalczyk Jerzy R, Najczęstsze nowotwory u dzieci, dostęp: 26.01.2025.